Eventjes leek het erop dat de meest nijpende personeelstekorten wel achter de rug waren. Maar voor het eerst sinds eind 2023 constateert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) nu toch weer een toename van het aantal vacatures, terwijl het aantal werklozen gelijk bleef.

Als zoiets gebeurt, spreken de economen en statistici van het CBS van een krapper geworden arbeidsmarkt. Niet spectaculair krapper, maar toch. In cijfers: het aantal vacatures van oktober tot en met december steeg met 7000 tot 404.000. In diezelfde periode waren er 374.000 mensen werkloos, evenveel als een kwartaal eerder. Dat betekent dat er voor elke honderd werklozen 108 vacatures openstaan, berekende het CBS. In het derde kwartaal was die verhouding nog honderd werklozen op 106 openstaande vacatures.

En dat terwijl de perceptie bij veel mensen toch zal zijn dat de economie zucht onder geopolitieke spanningen. Maar de dreiging van Amerikaanse importheffingen speelt nog geen rol in deze cijfers over de arbeidsmarkt, zegt Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt aan de Universiteit Tilburg. „De handelsoorlog komt er wel, maar is er nog niet.”

Gezonde economie

Volgens Wilthagen zijn de duizenden vacatures die er bij zijn gekomen, te danken aan de gezonde Nederlandse economie: „Wij doen het gewoon goed. Beter dan de ons omringende landen. Mede daardoor heeft Nederland de krapste arbeidsmarkt van Europa. Daarnaast speelt de vergrijzing een voorname rol. In veel sectoren, waaronder de politie, zijn mensen uitgestroomd en met pensioen gegaan. En in Nederland werken veel mensen, maar naar verhouding maken die minder uren dan werkenden in het buitenland.”

De handel, de zorg en de zakelijke dienstverlening zijn volgens het CBS samen goed voor ongeveer de helft van alle openstaande vacatures in Nederland. De sterkste toename was te zien in de bouw- en horecasector; de sterkste afname van het aantal vacatures zag het statistiekbureau in het openbaar bestuur, de financiële dienstverlening en het onderwijs.

„Het tekort aan personeel is chronisch”, stelt Wilthagen. „Daarom moet Nederland naar een ander model. Nu is de economische groei nog geen procent, maar stel dat die oploopt naar 2 of 3 procent. Dan komen we enorm veel mensen tekort om al het werk te doen.”

Bedrijven zullen (nog) meer moeten inzetten op digitale en mechanische hulpmiddelen die menselijke taken kunnen overnemen, vindt Wilthagen. „En als je kijkt naar het tekort aan mensen in de zorg, is ook preventie een manier.” Investeer in de gezondheid van de Nederlandse bevolking, is zijn oproep; zo is deels te voorkomen dat mensen zorg nodig hebben.

Tech-toevoeging

Wat de hoogleraar arbeidsmarkt betreft, komen bijna alle opleidingen in Nederland in aanmerking voor een „tech-toevoeging”. „Bijna iedere baan heeft of krijgt te maken met AI-toepassingen. Train personeel om daarmee te werken. Maak iedere baan een beetje technisch. Met basiskennis van digitalisering en AI kunnen mensen makkelijker ander werk doen dat ongeveer dezelfde techkennis vraagt.”

Het CBS meldt dat het aantal banen eind vorig jaar is gegroeid met 33.000 tot bijna 11,7 miljoen. Die stijging was te zien bij zowel mensen in loondienst als zelfstandigen. Vooral in het openbaar bestuur en de zakelijke dienstverlening kwamen er meer banen bij, gevolgd door de informatie- en communicatiesector en de bouw.

Wilthagen: „Welke nieuwe banen erbij komen kun je niet op een Noord-Koreaanse manier sturen. We hebben vrij ondernemerschap en vrijheid van arbeid- en studiekeuze. Daar moeten we het mee doen. Wat we zeker weten, is dat defensie gaat groeien, dat ASML blijft groeien en dat in de energie- en klimaatsector veel werk moet worden gedaan. Allemaal banen die digitale en technologische kennis vragen. Van arbeidsmigratie hoeven we de oplossing niet te verwachten. Wie daarmee komt, maakt zich tegenwoordig niet populair.”

Van alle mensen met een betaalde baan in Nederland, hadden er eind vorig jaar 2,7 miljoen een flexibel contract. Dat zijn er 53.000 minder dan in het laatste kwartaal van 2023. De meeste van deze flexers kregen een vast dienstverband. Het aantal mensen dat in vaste dienst werkt, neemt volgens het CBS al sinds 2015 toe.

Wilthagen vindt het jammer dat discussies over de arbeidsmarkt in Nederland voornamelijk gaan over wel of geen vast contract en over schijnzelfstandigheid. „Dat is allemaal vorm. Terwijl het moet gaan over de inhoud van arbeid.”