De laffe moord op de Iraakse ”Koranverbrander” Salwan Momika in Zweden kwam niet onverwacht, maar toch als een grote schok. Niet onverwacht, omdat hij al enkele malen een Koran verbrand had en de islam, waarvoor de Koran het ”heilige boek” is, scherp bekritiseerd had. Het is bekend hoe moslims daarop reageren.

De moord kwam ook als een schok, omdat men in onze samenleving de christelijke Bijbel of de joodse Thora belachelijk kan maken of kan verbranden zonder gevaar voor eigen leven, maar wie dat met de Koran doet, moet vrezen voor zijn leven. Dat blijft iets onvoorstelbaars in het Europa van 2025 en dat mogen wij nooit normaal gaan vinden. We moeten het keihard bestrijden.

De onwetendheid wat betreft de islam is bij het grote publiek in Europa nog steeds heel groot

In onze democratische rechtsstaat is de vrijheid van meningsuiting een kostbaar goed, dat met alle kracht beschermd moet worden. Je mag daarin inderdaad een boek bekritiseren, belachelijk maken en verbranden dat door sommigen als heilig wordt beschouwd. Maar niet alles wat mag, moet men ook per se doen.

Debat

Na langdurig onderzoek en intensieve gesprekken met (ex-)moslims zie ook ik nu de risico’s voor onze samenleving van de interpretaties van de Koran, de overleveringen over het doen en laten van de profeet Mohammed (de ”hadith”) en de islamitische wetgeving (sharia), zoals die door de overgrote meerderheid van de moslims in ons land worden toegepast. Maar een Koran verbranden hoeft van mij niet. Zo’n handeling draagt niet bij aan een publiek zakelijk debat over de islam, dat bij ons nog altijd niet wordt gevoerd. Een debat dat zo broodnodig is, opdat Europeanen eindelijk eens gaan begrijpen wat de godsdienst van de moslims behelst. Een Koran verbranden werkt slechts contraproductief, leidt tot hoogoplopende emoties en levert geen bijdrage aan de discussie.

Écht begrip

Al bij de eerste aankondiging van Momika’s Koranverbrandingsplannen was mijn reactie: met jouw kennis van de Koran, de islam, de islamitische landen en moslims kun je in plaats daarvan beter de mensen in Europa uitleggen wat die godsdienst nu eigenlijk inhoudt en wat volgens jou precies de gevaren zijn.

Imams van niet aan buitenlandse staten gelieerde moskeeën zijn doorgaans nauwelijks opgeleid

De onwetendheid wat betreft de islam is bij het grote publiek in Europa immers nog steeds heel groot. En de informatie die zo nodig is voor een écht begrip, kan niet komen van de imams van moskeeën hier in Nederland. Die van de Turkse moskeeën zijn in dienst van de Turkse overheidsorganisatie ”Diyanet”; zij lezen in Istanbul geschreven preken voor die een conservatieve en vrouwonvriendelijke interpretatie van de islam geven. Imams uit Marokkaanse moskeeën hebben vaak banden met de Marokkaanse overheid en brengen een vergelijkbare conservatieve boodschap. Imams van niet aan buitenlandse staten gelieerde moskeeën zijn doorgaans nauwelijks opgeleid en prediken een zeer beperkte en vaak extremistische islam. Dat geldt ook voor degenen die lesgeven in het wijdverbreide, informele, naschoolse islamonderwijs voor jonge kinderen.

Angst

De enige relevante bron van kennis die noodzakelijk is om een betrouwbaar beeld van de islam te krijgen, zijn de goed opgeleide, zelfstandig denkende en aan geen enkele islamitische organisatie gelieerde ”islamdenkers”. Bij voorkeur mensen die zelf (ex-)moslim zijn en zonder religieuze of politieke vooringenomenheid hun mening geven, met grote kennis van zaken.

De discussie over de islam lijkt in Frankrijk veel actiever gevoerd te worden dan bij ons

Gelukkig is er in Europa een aardig aantal van zulke deskundigen. Zij krijgen echter niet vaak de kans om hun kennis met het grote publiek te delen. Zij komen te weinig aan bod in de media en in de politiek, bijvoorbeeld door zelfcensuur (uit angst voor fysiek geweld of om als ”islamofoob” te worden gezien). Zo blijven onvolledige en onjuiste beelden van de islam voortbestaan.

Ik heb de indruk dat het publieke gesprek in andere landen beter verloopt dan bij ons. De discussie lijkt in Frankrijk bijvoorbeeld veel actiever gevoerd te worden dan in Nederland. Ook opener, met meer kennis van zaken en met een actievere deelname van onafhankelijke (ex-)moslimdenkers.

Politieke islam

Zulke (ex-)moslims zien de essentie van de islam zoals die bijna overal in Europa wordt onderwezen en beleefd. De islam kent het begrip ”scheiding van kerk en staat” niet. Integraal onderdeel van de islam is een juridisch systeem van regels die moslims in hun dagelijks leven moeten toepassen (de ”sharia”). Zo is ”de islam” eigenlijk een ”politieke islam”. Deze regels zijn sterk discriminerend voor vrouwen: ze moeten bijvoorbeeld een hoofddoek dragen, trekken bij echtscheiding aan het kortste eind, ervaren ongelijkheid bij erfenissen, moeten hun man gehoorzamen, worden bij overspel zwaarder gestraft, terwijl polygamie is toegestaan. De regels leiden tot geweld tegen homoseksuelen en moslims die hun geloof afzweren (”apostaten”), en felle intolerantie tegenover andere godsdiensten. Invloedrijke bewegingen binnen de islam, zoals de Moslimbroeders, ijveren voor het vestigen van regeringen die de islamitische principes toepassen.

De meeste Europese moskeeën –vaak ook moskeeën die men ”gematigd” noemt– geven zulke waarden actief mee. Binnen moslimgemeenschappen heerst grote sociale druk om zich daaraan te houden. Men kan zich er moeilijk aan onttrekken.

Boek

Voor onafhankelijke moslimdenkers is het de hoogste prioriteit dat de islam wordt ontdaan van zijn politieke lading, zodat slechts de spirituele inhoud overblijft. De Algerijns-Franse filosofe-islamologe Razika Adnani heeft daarover onlangs een uiterst verhelderend boek gepubliceerd: ”Sortir de l’islamisme” (”Ontsnappen uit het islamisme”). Het is nodig dat dit boek binnenkort in het Engels en in het Nederlands wordt vertaald.

De auteur is voormalig afdelingshoofd Europese Commissie en analist internationale politiek.