In de nacht van dinsdag op woensdag werden dr. De Reuver en zijn collega plotseling gewekt. „Om drie uur ’s nachts ging de sirene en werd in het centrum waar we verbleven door de intercom omgeroepen dat iedereen naar de schuilkelder moest. Daar hebben we drie kwartier gezeten, totdat het veilig genoeg was om weer naar boven te gaan”, vertelt de scriba woensdagmiddag telefonisch vanuit een busje op weg naar Hongarije, na een meerdaags bezoek aan Oekraïne.

Wat merkte u nog meer van de oorlogssituatie in het land?

„We zaten in Transkarpatië, in het zuidwesten van Oekraïne, en rondom de stad Lviv. Daar zie je niet direct veel schade aan huizen en gebouwen door raketinslagen. Het leven gaat in zekere zin gewoon door. Maar als je wat beter kijkt of drie vragen aan de bewoners stelt, merk je: alles is oorlog.

Zondagavond bezochten we een Grieks-Katholieke kerk in Lviv. Vanuit die kerk worden alle omgekomen soldaten uit de stad begraven. Hun foto’s, meer dan duizend, hangen op grote borden in de kerk. Mensen liepen, terwijl er een dienst gaande was, in en uit om een kaarsje aan te steken. Dinsdagavond waren we in het noordelijker gelegen Rivne, dat de nacht ervoor nog was aangevallen. In het centrum staat een soort monument met foto’s van talloze mensen die zijn omgekomen. Zo merk je op allerlei manieren dat het oorlog is.”

„Op verschillende plekken hoorden we iets van een revival, een opwekking” - Dr. R. de Reuver, scriba Protestantse Kerk in Nederland

Hoe ervoer u het om zondag een kerkdienst mee te maken in oorlogsgebied?

„We zijn zondag eerst naar de Hongaars Gereformeerde Kerk in Moekatsjevo geweest. Het was een gewone dienst, vergelijkbaar met een hervormde dienst in Nederland. De preek ging over 1 Korinthe 5. In het gebed kwamen de oorlogssituatie en de pastorale noden aan de orde.

Na de dienst ontmoetten we de predikant en gemeenteleden. Dan merk je hoe de oorlog hun leven stempelt. In de kerk zie je voornamelijk vrouwen, want de mannen zijn opgeroepen voor de dienstplicht of durven niet meer over straat omdat ze dan opgeroepen worden. Voorgangers moeten, afgezien van bijzondere situaties waarin ze vrijstelling krijgen, ook het leger in, terwijl ze ontzettend hard nodig zijn. Gemeenteleden zijn enorm belast en moe door de oorlog en velen hebben trauma’s opgelopen. Dat vraagt veel van het pastoraat, heel veel.”

Wat kunnen kerken in Oekraïne in pastoraal en diaconaal opzicht betekenen?

„Ondanks de moeilijke omstandigheden neemt de kerk volop haar pastorale en diaconale verantwoordelijkheid. Woensdagochtend zijn we bijvoorbeeld bij een ”mental health center” in Lviv geweest. Dat is twee jaar geleden met steun van onze diaconale organisatie Kerk in Actie als een start-up begonnen. Het centrum biedt psychologische en geestelijke steun aan kinderen, ouders en soldaten die worstelen met de gevolgen van de oorlog. Op andere plaatsen zijn kerken actief met een voedselbank of het toerusten van vrouwen om hun verantwoordelijkheid te nemen als de mannen aan het front zitten en ze zelf met trauma’s te kampen hebben. Er is ook zorg voor binnenlandse vluchtelingen en weeskinderen.”

Hoe staat het er geestelijk gezien voor met de kerken na ruim duizend dagen oorlog?

„Op verschillende plekken hoorden we iets van een revival, een opwekking. Door de oorlog draait het in de kerk vooral om de kern: waar gaat het in mijn leven om, wat doet er echt toe? Ik denk aan de ontmoeting met een vrouw van een jaar of zestig, die altijd kerkganger is geweest. Ze vertelde over de verliezen in haar familie en hoe haar geloof juist de laatste tijd sterker is geworden. „Mijn leven is veilig in de palm van Gods hand. Dat is mijn enige houvast”, zei ze onder tranen.

In Rivne hadden we een ontmoeting met baptisten. Een van de theologen daar wees op Jezus, Die aan het kruis hing en toen Johannes en Zijn moeder aan elkaar verbond. Hij onderstreepte het belang van gemeenschap en zei: „Wij worden nu als volk als het ware gekruisigd en hebben de gemeenschap, het omzien naar elkaar, hard nodig.” Heel aangrijpend”.

Wat wilt u naar aanleiding van uw bezoek de kerken in Nederland meegeven?

„We hebben verschillende projecten bezocht die financieel mogelijk zijn gemaakt door Kerk in Actie. Die steun van buiten Oekraïne, ook door ons bezoek, wordt als heel belangrijk ervaren, merkten we. Vanuit de Reformed Church in Transkarpatië kregen we concreet de vraag of er een-op-eencontact mogelijk zou zijn tussen kerken in Nederland en Oekraïne, zoals er vroeger ook kerken waren die een speciale band hadden met een gemeente in Oost-Europa. Die vraag neem ik graag mee.

Het is goed om te kijken of er –bijvoorbeeld hervormde– gemeenten zijn die een directe band met een gemeente in Oekraïne willen aangaan. Daarbij gaat het er niet alleen om dat wij als rijke westerlingen hun iets brengen. Door een eindje met hen op te lopen, kunnen we ook van hen leren, bijvoorbeeld als we zien hoe zij in hun omstandigheden hulp bieden aan wie geen helper hebben.”