Kan CU in kabinet en SGP coalitie gedogen?
Tien jaar geleden stapte de ChristenUnie in een kabinet met CDA en PvdA. En mogelijk dit jaar in een kabinet met VVD, CDA en D66. Tenminste, als er geen kabinet kan komen van VVD, CDA, D66 en GroenLinks. Het ziet ernaar uit dat de fracties daar volgende week op aan zullen sturen als ze overleggen met verkenner Schippers. Of deze combinatie het gaat worden, is nu koffiedik kijken. De verschillen in visie op financieel, economisch, sociaal en ecologisch terrein tussen VVD en CDA enerzijds en GroenLinks anderzijds zijn heel groot.
Een kabinet van VVD, CDA en D66 met de ChristenUnie heeft met name voor VVD en D66 als bezwaar dat er in de komende kabinetsperiode geen wet kan komen die regelt dat mensen die hun leven voltooid achten, stervenshulp kunnen krijgen. CU-voorman Segers heeft in de campagne laten weten dat hij daaraan niet meewerkt. VVD-leider Rutte liet aan het eind van de campagne weten dat hij niet voorziet dat een dergelijke wet in de komende kabinetsperiode aanvaard gaat worden; er is meer debat in de samenleving nodig.
Dan is de keus met name aan de VVD. Tijdens de uitslagenavond, woensdag, gruwelden veel liberalen in de wandelgangen van de serie belastingverhogingen die Klaver en de zijnen willen doorvoeren. Bij de partijbaronnen in de VVD is er dan eerder bereidheid om in zee te gaan met de ChristenUnie. De liberalen hebben goede ervaringen met Segers in zijn rol als gedoger in de afgelopen kabinetsperiode. Veel liberalen zijn bereid de immateriële punten voor de CU op een laag pitje te zetten.
SGP gedogen?
Aan een coalitie VVD, CDA, D66 en ChristenUnie kleeft nog een ander bezwaar. Genoemde fracties hebben in de Eerste Kamer én in de nieuw gekozen Tweede Kamer de kleinst mogelijke meerderheid: 38 van de 75 zetels in de Senaat en 76 van de 150 zetels in de Tweede Kamer. Er hoeft maar iets te gebeuren of de coalitie is haar meerderheid kwijt.
Zullen de partijen dan richting SGP gaan kijken? Dat zou zomaar kunnen. Drie extra zetels in de Tweede Kamer en twee in de Eerste Kamer zijn nooit te versmaden.
De vraag is dan of de SGP in het kabinet wil. De huidige fractie lijkt dat onder voorwaarden wel te willen. Oud-SGP-voorman ds. Abma kon het altijd mooi zeggen. Zijn adagium rond regeringsdeelname was: „We reikhalzen niet, maar we kokhalzen evenmin.” De afgelopen maanden straalde de fractie toch uit dat het reikhalzen sterker was dan het kokhalzen.
Het allermooiste was natuurlijk dat de SGP de doorslaggevende stem zou geven in zo’n coalitie. Dan hadden VVD, CDA, D66 en CU samen 74 of 75 zetels moeten hebben.
De vorige partijleider, Van de Vlies, ziet regeren niet zitten. Vorig jaar stelde hij in deze krant dat de SGP de komende kabinetsperiode niet snel regeringsverantwoordelijkheid zal dragen. „Dan moet er wel een heel bijzonder regeerakkoord liggen, wil de SGP dat kunnen.” Een regering met daarin D66 en SGP lijkt de oud-partijleider „vrijwel uitgesloten.”
Maar wat dan wel? Gedogen is ook een optie. Daarover heeft Van der Staaij zich regelmatig positief uitgelaten. Wel invloed, maar de partij hoeft dan geen verantwoordelijkheid te dragen voor het hele kabinetsbeleid. Onder Rutte I en II heeft de partij daarmee goede ervaringen opgedaan.
Ook wat langer geleden deed de SGP hetzelfde. In 1977 had het kabinet-Van Agt/Wiegel (CDA/VVD) een meerderheid van 77 zetels. Dat was ook krap, te meer daar het CDA enkele dissidenten had. Toen heeft de SGP ook met succes gedoogd. Wiegel is de partij daar nog steeds dankbaar voor.
Als het reikhalzen het wint van het kokhalzen, vallen de huidige SGP-Kamerleden –gezien de opmerkingen Van der Vlies– te typeren als waaghalzen. (GV)
