Premier Rutte mag zijn karwei afmaken. Maar makkelijk wordt dat niet. In een politiek landschap dat gefragmenteerder is dan ooit, wacht de „op-een-na-kleinste-grootste partij uit de geschiedenis” een ingewikkelde formatie.
Op de SP na –die één zetel verlies noteerde– wisten alle partijen die de afgelopen vier jaar géén regeringsverantwoordelijkheid namen woensdag fors te groeien, of op zijn minst hun zetelaantal te consolideren.
Dat kan niet gezegd worden van de coalitiepartners. Van de 79 zetels die VVD en PvdA in 2012 nog samen scoorden, resteert met 42 zetels nog amper de helft. Het runnen van een stabiel kabinet, dat voor het eerst in bijna twintig jaar de rit uitzat en meehielp om Nederland vanuit een economische crisis richting elf kwartalen van economische groei inclusief begrotingsoverschot te loodsen, is in het Nederland van nu geen garantie meer voor politiek succes.
Vooral de PvdA werd woensdag van de electorale kaart geveegd, door kiezers die met een historisch hoge opkomst van ruim 80 procent in één klap afrekenden met alle doemverhalen over de deplorabele staat van de Nederlandse democratie.
Diezelfde kiezers laten Nederland wel achter met een landschap dat in electoraal opzicht gefragmenteerder is dan ooit. Verkiezing na verkiezing krijgt de term ”versplintering” daarmee een nieuwe dimensie. Opnieuw is bewezen dat de tijd dat de drie grote middenpartijen (CDA, VVD en PvdA) beurtelings de dienst uitmaakten achter ons ligt. Anno 2017 zijn er maar liefst zes (!) partijen die 10 tot 20 procent van de kiezersschare trekken.
Omdat de VVD van die zes partijen met afstand de grootste werd, mogen de liberalen opnieuw het voortouw nemen in de formatie. Ondanks dat ook die partij met een verlies van acht zetels niet ongeschonden uit de strijd kwam, konden VVD’ers hun verlies daarom woensdagavond tóch als een overwinning vieren.
Hoewel de peilingen tot voor kort nog hintten op een tweestrijd met Wilders of Buma, won het ‘merk Mark’ uiteindelijk met twee vingers in de neus. Al was daar wel wat ‘Turkse hulp’ voor nodig. Als een volleerde slager wist Rutte de mogelijkheid die Erdogan hem bood om op een electoraal droommoment zijn staatsmanschap plus rechte rug te tonen, tot op het bot toe uit te benen. Eigenhandig haalde Rutte op die manier alsnog de premiersbonus op, die de VVD tot dan toe in de peilingen nog niet te beurt gevallen was. Als je het hebt over de ”gamechanger” waar journalisten wekenlang tot vervelens toe naar zochten; hier was-ie. Waarmee maar weer bewezen is dat één week lang is in de politiek. Sinds zaterdagavond kreeg de campagne, die tot dan toe heen en weer flitste tussen de AOW-leeftijd en staand het Wilhelmus zingen, een leiderschapsfocus.
Nu de stemmen zijn geteld en in de zaaltjes waar gisteravond werd gelachen óf gehuild het stof is neergedaald, is het formatiespel begonnen. Voor de hand ligt dat VVD, CDA en D66 de kern vormen van een coalitie die kan worden aangevuld met CU óf met GroenLinks.
De grote vraag zal zijn of VVD, CDA, D66 en CU, die in zowel de Tweede als in de Eerste Kamer kunnen bogen op de krapst mogelijke meerderheid van de helft plus één, elkaar kunnen vinden in wat ze bindt, zonder al te veel energie te steken in de voltooid-levendiscussie, die ze scheidt.
Vóór de CU pleit dat zowel VVD als D66 met die partij de afgelopen jaren bestuurlijk gezien goede ervaringen heeft opgedaan, terwijl het GroenLinks van het nieuwe progressieve idool Klaver zich op dat punt nog bewijzen moet. Anderzijds is GroenLinks absoluut en relatief dé winnaar van deze verkiezingen te noemen.
Daarmee is één ding is zeker: na een enerverende verkiezingsstrijd wacht een net zo enerverende formatie.
