Dat klopte eigenlijk ook wel. Precies 42 jaar eerder was haar toen nog ongehuwde vader koning Mihai door het communistische bewind op de trein gezet, Roemenië uit. In ballingschap in onder meer Zwitserland dacht de koning niet dat hij ooit nog zou kunnen terugkeren. Daarvoor leken de regimes in het Oostblok te stevig in het zadel te zitten, mede dankzij de ijzeren greep en militaire macht van de Sovjet-Unie. Mihai, in 1948 gehuwd met prinses Anna van Bourbon-Parma –die hij had leren kennen op de bruiloft van Elizabeth en Philip in Londen–, vond het dan ook niet nodig dat zijn vijf dochters Roemeens leerden. Dat was geen ongewone gedachte. De Bulgaarse koning Simeon handelde met zijn kinderen bijvoorbeeld ook zo.

Mihai’s oudste dochter, prinses Margareta, groeide gedeeltelijk op in Zwitserland en gedeeltelijk in het Verenigd Koninkrijk, waar ze optrok met de één jaar oudere prins Charles. Hun families waren niet alleen bevriend, maar ook meermaals verwant, zoals in die tijd voor veel koninklijke families gold. Margareta en Charles zien elkaar nog steeds met enige regelmaat en Clive Alderton, de particulier secretaris van de prins van Wales, was een van de eregasten in Boekarest. Ook met andere koningshuizen zijn de relaties goed. Zo was Margareta vorig jaar oktober nog op visite bij koning Willem-Alexander.

Het Gordijn viel

De grote ommekeer in het leven van Margareta kwam toen het eerst zo solide en stevige IJzeren Gordijn in 1989 met donderend geraas neerkwam en zelfs de Roemeense communistische dictator Nicolae Ceausescu van zijn troon stootte. Opeens was de „verboden planeet” toegankelijk, al zaten de nieuwe machthebbers in Boekarest –gedeeltelijk oude wijn in nieuwe zakken– niet te wachten op terugkeer van de koninklijke familie. Koning Mihai werd de toegang geweigerd, maar twee van zijn dochters, Margareta en Sofia, landden op 18 januari 1990 in Boekarest. „Dat was een intens en emotioneel moment”, aldus Margareta.

Het was ook een historisch moment, maar ongevaarlijk was het niet. Het communistische bewind had het koningshuis vier decennia lang zwartgemaakt, en de prinsessen werden op tal van plaatsen door de autoriteiten en het leger vijandig bejegend. Maar Margareta en Sofia richtten zich niet op de politiek of het herstel van de monarchie, maar op humanitair werk: weeskinderen, aidspatiëntjes, ouderen die verkommerden, ziekenhuizen en tehuizen. Bij terugkeer in Zwitserland leidde dat al snel tot de oprichting van een hulpstichting, die zaterdag in het Nationaal Theater van Boekarest tijdens een speciale bijeenkomst ook de dertigste verjaardag vierde.

Paleis

De vijandigheid en achterdocht, en het verzet tegen de terugkeer van de nog immer populaire koning Mihai –bij een kort bezoek met Pasen in 1992 waren er een miljoen Roemenen op de been om hem te verwelkomen, een schrikbeeld voor het neocommunistische regime van president Ion Iliescu– verdwenen met het aantreden van een nieuwe regering. De koninklijke familie kreeg paspoorten en bezittingen (terug) en Margareta, die in 1996 trouwde met de Roemeense acteur Radu Duda, kon haar activiteiten verder ontplooien.

Koning Mihai wees zijn oudste dochter aan als kroonprinses en sinds zijn overlijden in december 2017 staat Margareta aan het hoofd van het koningshuis. Ze gebruikt niet de titel koningin, maar is met instemming van de regering wel ”hare majesteit”, met de toevoeging ”bewaarder van de kroon.” Ze mag de aan haar vader, voor de duur van zijn leven, toegewezen residentie Elisabetapaleis blijven gebruiken en het parlement heeft een wet onder handen die het koningshuis binnen de republiek een wettelijke basis en status moet geven.

In de schijnwerpers

Dat Margareta (70) veel heeft bereikt sinds ze voor het eerst voet op Roemeense bodem zette, bleek vorige maand onder meer uit haar ereplaats in het parlement bij de herdenking van de revolutie van 1989. Premier Ludovic Orban was zaterdagavond aanwezig bij het galaconcert dat in een uitverkocht Atheneum ter ere van ”hare majesteit” werd gegeven, en ook bij het buffet in het voor de gelegenheid weer even als Koninklijk Paleis dienstdoende Kunstmuseum maakte hij zijn opwachting.

Margareta onderging alle lofprijzingen met reserve. Ze steekt liever de handen uit de mouwen dan zelf in de schijnwerpers te staan. Daar is echtgenoot prins Radu beter in, maar als het jubileum ook de aandacht vestigde op haar stichting hadden de festiviteiten ook een nuttig bijeffect, zo zei ze.

Bezoek aan Israël

Koning Willem-Alexander is deze week 24 uur in Israël. President Reuven Rivlin heeft hem uitgenodigd om donderdag in Jeruzalem de vijfde editie van het Wereld Holocaust Forum bij te wonen. Dat staat in het teken van het herdenken van de massamoord op de Joden en de strijd tegen antisemitisme (Remembering the Holocaust, Fighting Antisemitism).

Koning Willem-Alexander is niet de enige die naar Jeruzalem komt. Uit 46 landen hebben staatshoofden, regeringsleiders en parlementsvoorzitters de uitnodiging van Rivlin aangenomen. Eén invitatie is ter elfder ure weer afgeslagen. De Poolse president Andrezj Duda blijft uit protest thuis. Hij kon het niet verkroppen dat zijn Russische, Franse en Duitse collega’s tijdens de bijeenkomst mogen preken en hij niet.

Willem-Alexander heeft zijn officiële programma in Israël, dat naast het bijwonen van het forum en een kranslegging na afloop bestaat uit een diner bij de president woensdagavond, uitgebreid met nog twee onderdelen. Hij gaat naar het Holocaustherinneringscentrum Yad Vashem voor een rondleiding die met name is gericht op Nederland. De koning is de derde generatie van het Nederlandse koningshuis die naar de Herzlberg gaat voor een bezoek. Eerder waren ook zijn ouders en grootouders in Yad Vashem.

Verder gaat de koning donderdagmorgen vanuit Jeruzalem even op en neer naar Herzliya, ten noorden van Tel Aviv. Daar bezoekt hij verzorgingshuis Beth Juliana, waar veel van de bewoners een Nederlandse achtergrond hebben en een aantal ook overlevende is van de Holocaust. Willem-Alexander krijgt er een korte rondleiding en schuift dan aan tafel voor gesprekken met de bewoners over hun jeugd, hun ervaringen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog en hun leven in Beth Juliana.

Het is de eerste keer dat Willem-Alexander in een officiële hoedanigheid naar Israël gaat. Zijn visite komt 25 jaar na het eerste en tot nu enige Nederlandse staatsbezoek aan Israël. In 1995 waren koningin Beatrix en prins Claus in Jeruzalem. Later dat jaar woonde Beatrix de begrafenis bij van de vermoorde premier Yitzhak Rabin.

Koningin Juliana wilde eerder ook op staatsbezoek naar het Beloofde Land, maar zij moest wachten tot na haar troonsafstand. Een koninklijk bezoek lag met name in de jaren zeventig politiek te gevoelig. Den Haag wilde de Arabische landen niet op de tenen trappen. Juliana en prins Bernhard zagen hun wens pas in 1986 in vervulling gaan.