Welvaart, therapie en scholing worden ook binnen kerken omhelsd

Drie goedkope verlossers

Er is best iets af te dingen op het congres van de Graham-organisatie dat vorige week in Amsterdam werd gehouden. Toch zijn er ook behartigenswaardige dingen gezegd, die zelfs door de wereldse media met instemming werden begroet. Voor reformatorische christenen waren er lessen bij die ze zeker ter harte moeten nemen, vindt de Britse predikant Geoffrey Thomas.

„Die goede oude aartsbisschop van Canterbury! Goed gedaan, dr. George Carey!” Dat schreef The Times op 1 augustus. Dr. Carey sprak op Amsterdam 2000, de evangelistenconferentie die de Billy Graham Evangelistic Association organiseerde in Nederland. Tienduizend mensen uit zo'n 200 verschillende landen bezochten dit negendaagse congres. Carey sprak in zijn lezing over de obsessie in de westerse cultuur en de drie alternatieve redders: therapie, onderwijs en weelde. Geen van deze, beweerde hij, kan blijvende genezing verschaffen in een gebroken wereld.

Genezing
Wat is er volgens Carey mis met therapie? „Onze generatie is geboeid door genezing van lichaam en geest. Onuitgesproken veronderstelling daarbij is dat als we het maar in het reine kunnen houden met het welzijn van ons innerlijk, alles goed zal zijn.” De aartsbisschop erkende de hulp die sommige therapieën kunnen bieden. Maar zij die „hun toevlucht nemen tot een therapie zien gemakkelijk de realiteit van de zonde in onze levens over het hoofd. Als therapie geloof terugbrengt en als therapeutische technieken gezien worden als het totale antwoord op de diepste noden en verlangens van de mensheid, wordt een nieuwe afgoderij geïntroduceerd.” In feite reduceert dat het Evangelie tot een boodschap met het accent op „mijn geluk, mijn noden en mijn verlangens.”

Dr. Carey bezoekt veel verschillende kerken en beluistert veel dominees. Zijn conclusie is de volgende: „Als je luistert in de vele diensten voert deze therapeutische benadering de boventoon. Gemist wordt het smeken tot een heilig God. Ook ontbreekt de aandacht voor Zijn roep tot ons mensen om ons naar Hem te wenden in berouw en geloof.”

Wat is er mis met onderwijs? De obsessie is dat scholing als het antwoord op alle problemen van de wereld gezien wordt. De verheerlijking van onderwijs vergeleek dr. Carey met de vroegchristelijke ketterij van het gnosticisme. De landen die het vooruitstrevendst zijn op het terrein van het onderwijs zijn ook de landen waarin misdaad, vandalisme en echtscheidingen het meest voorkomen. De aartsbisschop trok als conclusie: „Opnieuw is het zo, net als met therapie, dat wanneer educatie gezien wordt als een alternatief voor het Evangelie, een nieuw soort geloof geïntroduceerd wordt. Een verlichte leraar kan ons dan van onwetendheid naar kennis leiden.”

Welvaart
Wat is er mis met het najagen van welvaart? Zij wordt ook een pseudo-redder. „Het is een verkeerde god wanneer weelde, rijkdommen en bezittingen de uiteindelijke doelen van het leven worden.”

De Times-columnist Michael Gove reageerde op deze boodschap. Hij was het er niet alleen mee eens, maar werkte dit thema ook uit met meer duidelijkheid en aandoenlijkheid. Hij erkende dat er een glimp van heroïek was in de toespraak van de aartsbisschop. Voorheen was er slechts aandacht voor het materialisme. Het bekritiseren van weeldezucht is een altijddurende christelijke boodschap.

Maar nu was er voor meer aandacht. Groei in feitelijke kennis verleent op zich geen deugd: „Hoe meer een mens zichzelf gesterkt voelt door leren, hoe groter het voortdurende morele gevaar van zulk een arrogantie”, aldus Gove.

Uitdagend
De kritiek die dr. Carey op therapie geuit had, beoordeelde Gove als het uitdagendst. „Door therapie te zien als een valse god van onze tijd ziet de aartsbisschop onder ogen dat zij geen pad is tot verlichting, maar juist een van de verderfelijkste cultussen van onze tijd.”

Michael Gove gaat verder: „De greep van therapie op ons nationale leven gaat veel verder dan de raadkamers van Hampstead. De daarbijbehorende taal doordrenkt onze cultuur. Naomi Campbell verontschuldigt haar ruige gedrag op televisie in het weekend door te beweren dat ze lijdt aan een negatief zelfbeeld. De Noord-Ierse paramilitaire partijen die hun uit de Maze-gevangenis vrijgelaten terroristen verwelkomen, protesteren „dat we allemaal slachtoffers zijn” en spreken over „genezing” en „sluiting.” In ieder geval hoopt het individu dat de therapie de troost zal geven die religie en geloof hun eens moesten verschaffen.

Maar therapie verschaft in de verste verte niet de noodzakelijke voorwaarde die geloof vraagt voordat troost kan worden gegeven. Daar gaat het om verantwoordelijkheid dragen voor je eigen daden. Pas na erkentenis daarvan kan de weg tot heling worden ingeslagen. Therapie maakt iedereen tot slachtoffer in een eigen drama. Niemand wordt maker van het eigen lot. Zij moedigt egoïsme, privileges en bevrediging van eigen verlangens aan. Zij verklaart persoonlijke fouten primair met de weigering van anderen jou te respecteren.”

Ondervoede ziel
De conclusie van Gove was: „De greep van therapie op ons nationale leven ontspringt uit de roep van de ondervoede ziel. Omdat therapie de ziel echter behandelt als een te toegeeflijke vader die zijn rug niet recht als zijn verwende kind iets wil hebben, bestendigt zij kinderlijkheid meer dan dat zij groei stimuleert. Een aanval op haar rechten en de cultuur van kinderlijkheid die ze veroorzaakt, is een noodzakelijk onderdeel van het terugbrengen van onze maatschappij in haar gezonde staat. Maar zo'n aanval brengt met zich mee dat een prop weggeschopt moet worden waarop zo velen, vooral uit de chique kringen, tot rust zijn gekomen. Dat is de reden waarom dit een zekere vorm van moed vereist, waarom dr. Carey het verdient dapper genoemd te worden voor het houden van zijn toespraak.”

Reformatorischen
We kunnen deze beschouwingen instemmend lezen. Maar wat doen reformatorische christenen ermee? Zich erover verbazen dat dr. Carey sprak op een congres van Graham waar veel arminianisme werd gehoord? Het hoofd schudden over onze maatschappij, waarin welvaart, scholing en therapie inderdaad nieuwe verlossers zijn? Of stellen ze zich de vraag: Zijn ook wij met het moderne sop overgoten?