Hij was onlangs een paar dagen in Nederland voor een congres over de Engelse puritein John Owen (1616-1683). Murray, hoogleraar aan het Puritan Reformed Theological Seminary in Grand Rapids (Verenigde Staten), hield in Apeldoorn een lezing over de visie van Owen op het geluk van de mens.

„Eigenlijk was Owen veel meer gericht op heiligheid dan geluk”, zegt Murray tijdens een pauze in de senaatskamer van de Theologische Universiteit Apeldoorn. „Matthew Henry en andere theologen wijzen veel vaker dan hij op het geluk in de praktijk van het christelijk leven. Owen schrijft vooral over de innerlijke vreugde van de christen. Dat is een blijdschap die vooral in moeilijke omstandigheden en tijden van vervolging wordt ervaren. Als je leeft volgens Bijbelse principes, heb je vaak –maar niet altijd– een gelukkiger leven.”

Daarmee houdt Owen hedendaagse christenen een spiegel voor, vindt Murray. „Op dit moment kunnen we in de Verenigde Staten en Europa zonder veel nare gevolgen christen zijn. Maar er komen tijden van lijden en vervolging aan. Daarom moeten we de innerlijke vreugde in Christus leren kennen. Die blijft, wat er ook om ons heen gebeurt.”

”Geluk” – het is een thema waarover Murray al wat langer heeft nagedacht. Vorig jaar verscheen zijn boek ”The happy Christian. Ten ways to be a joyful believer in a gloomy world” (”De gelukkige christen. Tien manieren om een vreugdevolle gelovige in een sombere wereld te zijn”). Dat laatste kan volgens hem door bijvoorbeeld meer op feiten te letten en je niet door je gevoelens te laten leiden. Of door bij mediagebruik je gedachten vooral met goed nieuws te vullen. Want het „vuil” dat je erin stopt, komt er op den duur ook weer uit.

In het christelijk geloof is het beter om te kijken naar wat er is gedaan (het volbrachte werk van Christus aan het kruis) dan wat je allemaal moet doen (meer bidden, meer Bijbellezen, meer kerkenwerk), stelt Murray. Kijk niet alleen naar het verleden (en de zonden en mislukkingen daarin) maar ook naar de toekomst en de hoop die er in Christus is.

Overal in de wereld is zonde zichtbaar, maar eveneens genade – ook onder niet-christenen. Theologen noemen dat algemene genade. „Maar dat klinkt zo algemeen, zo gewoontjes”, zegt Murray. „Ik noem het liever ”everywhere grace”, genade die je overal ziet. Daar kun je je over verwonderen. Deze genade redt niemand, maar wijst wel naar Degene Die dat wel doet. Alleen God brengt echte vreugde.”

Het klinkt wel wat Amerikaans: tien manieren om een gelukkige christen te worden. Is het zo eenvoudig?

Lachend: „Nee, zeker niet. Ik kan natuurlijk de uitgever van het boek de schuld geven. Die koos voor de titel ”De gelukkige christen”, zodat mensen het boek sneller gaan lezen. Ik zou het liever ”Positief geloof” hebben genoemd, als tegenhanger van de positieve psychologie die seculiere mensen vaak gebruiken om meer geluk te vinden.

Tien manieren, dat is natuurlijk marketingtaal. Je kunt dit simplistisch opvatten, maar toch denk ik dat er Bijbelse methoden zijn om meer vreugde in het christelijk leven te kennen. Voor mijn boek ”Christenen kunnen ook depressief zijn” las ik een groot aantal seculiere studies over gevoelens. De psychologie kan mensen uit de put te halen en hen helpen een normaal leven te leiden. Dan gaan ze van negatief naar neutraal, zeg maar van min 95 procent naar 0 procent.

Als de positieve psychologie het denken van mensen kan veranderen zodat ze zich wat gelukkiger voelen, dan denk ik: christenen kunnen dergelijke methoden gebruiken. Maar ze laten mensen niet op neutraal terrein achter. De Bijbel wijst een betere en hogere weg.

Ik ben dan ook geen pleitbezorger van een welvaartsevangelie of van de kracht van het positieve denken, van geloven in jezelf. Nee, ik pleit voor een terugkeer naar de Bijbel, waarin vreugde een belangrijke plaats heeft.”

Sommige mensen vinden blije christenen maar verdacht en oppervlakkig.

„In de reformatorische wereld, waarvan ik deel uitmaak, heerst veel achterdocht over vreugde. Alsof vreugdevolle christenen denken dat de zonde een gepasseerd station is. Ze zouden niet aan zelfonderzoek doen of geen oog hebben voor de verlorenheid van de mens. Soms kijkt men zelfs neer op vreugdevolle christenen.

Aan de ene kant begrijp ik dat. In de christelijke wereld bestaat veel valse vreugde. Denk aan televisiedominees zoals Joel Osteen. Toch is neerkijken op vreugdevolle christenen een zonde en een teken van hoogmoed. De Bijbel staat vol van de vreugde die christenen in de Heere hebben. Ze worden zelfs opgeroepen daarnaar te streven.

Met de hulp van God, Zijn Geest en het Woord kunnen christenen meer vreugde beleven in het geloof. Om gelukkig te worden, moet je de Bijbel lezen. Als God zegt: „Verheugt u in de Heere, altijd”, dan is dat een activiteit. We moeten niet gaan zitten en wachten tot de vreugde uitbreekt. Nee, ga naar Hem, houd de blik op Jezus Christus gericht. De vreugde van de Heere, die is je kracht. Dus kijk niet naar jezelf, niet naar andere mensen en ook niet naar de kerk, maar naar Hem. Zijn Personen, Zijn wezen, Zijn karakter, Zijn werken – het zijn allemaal potentiële bronnen van vreugde.”

En daarin verschillen christenen van de wereld, zegt Murray. „We kunnen bepaalde stappen nemen in hoe we naar de wereld kijken en naar onszelf kijken, maar vreugde blijft een gave. We verdienen die niet. Seculier geluk is alleen een gevoel. Christelijk geluk uit zich ook in actie: het aanbidden van God en dienstbaarheid aan anderen. En dat zijn niet alleen de resultaten van geluk, ze genereren ook geluk.”

Waarom zijn positieve christenen belangrijk in een vaak negatieve cultuur?

„We leven in een sombere wereld. In de seculiere samenleving gaat het meestal om de vraag: Wie dient mij? Hoe kan ik gelukkig worden? De Bijbel leert dat geluk komt door dienen en opofferen. Kijk naar de Heere Jezus, Die kwam om te dienen en Zijn leven te geven.

Christenen dienen een licht in de wereld te vormen. Echte lichten, ook in hun emoties. Om te laten zien dat alleen het christendom, het geloof in God, echte vreugde geeft.”

Dan is er nog de pijnlijke realiteit van zonde en lijden. Bent u niet iets te optimistisch?

„De zonde zal ons altijd blijven aanvallen, en ons nederig maken. Ook het lijden blijft een realiteit in deze gevallen wereld. Ik laat in mijn boek zien dat veel van de gelukkigste christenen het meest hebben geleden.

Ik zeg ook niet dat je blij moet zijn als je net een kind hebt verloren. Dat is niet realistisch. Dan is het een tijd om te klagen, te huilen, om de pijn te voelen. Maar ik geloof dat de genade van God na een tijd ook weer vreugde kan geven. Je ziet dat in Romeinen 5: „Maar wij roemen ook in de verdrukkingen, wetende, dat de verdrukking lijdzaamheid werkt; en de lijdzaamheid bevinding, en de bevinding hoop; En de hoop beschaamt niet, omdat de liefde Gods in onze harten uitgestort is door de Heilige Geest, Die ons is gegeven.”

John Owen stelde dan ook terecht dat zonde en vreugde naast elkaar blijven staan. Hij zag zonde zelfs als een voorwaarde van vreugde. We kunnen en mogen de realiteit van zonde en pijn niet ontkennen. Tegelijkertijd is vreugde ook een remedie tegen zonde en lijden.”

Waarom ervaren veel kinderen van God vaak zo weinig vreugde in hun leven?

„Dat is heel begrijpelijk, omdat we meer dan niet-christenen het kwaad in de wereld ervaren. Door het werk van de Heilige Geest huilen de heiligen daarover. Hij laat ons ook het kwaad in ons eigen leven zien. De duivel valt ons meer aan dan niet-christenen. Dus het is niet verwonderlijk dat christenen zich vaak terneergeslagen voelen.”

Wat kunnen ze daaraan doen?

„De realiteit van zonde en lijden niet ontkennen maar erkennen. In ieder geval moeten we de ellende niet verheerlijken, maar leren leven in dankbaarheid. Dat is niet altijd eenvoudig. In sommige christelijke kringen bestaat er angst voor vreugde. Ik heb als predikant in het pastoraat veel mensen mogen helpen. Gewone christenen kunnen groeien in de genade en ervaren hoe vreugdevol het leven met de Heere is.”

Bent ú een gelukkig christen?

Hij glimlacht, denkt even na. „Ik zou blijer willen zijn. Kijk, ik kom uit Schotland, waar de volksaard toch wel een beetje pessimistisch is. Een van de dingen die ik in Amerika ontdekte, was dat de mensen er veel optimistischer zijn. Of dat terecht is of niet: die houding is goed voor mij. Ik moet blijven strijden tegen negativisme en cynisme. Ik ben ervan overtuigd dat er voor mensen die genetisch gezien wat pessimistisch zijn, meer geluk en vreugde in het christelijk leven mogelijk is. Dat heb ik zelf ook ervaren.”

David Murray

Dr. David Murray werd in 1966 geboren in Schotland. Na zijn studie theologie werd hij in 1995 bevestigd als predikant in de Free Church of Scotland. Toen deze kerk in 2000 scheurde, sloot hij zich aan bij de Free Church of Scotland (Continuing). Ds. Murray was predikant van de gemeente in Hochcaron in Wester Ross en van Stornoway op het eiland Lewis. Sinds 2007 is hij hoogleraar Oude Testament en praktische theologie aan het Puritan Reformed Theological Seminary in Grand Rapids (Michigan) in de Verenigde Staten. Deze opleiding gaat uit van de Heritage Reformed Churches. Murray is predikant van de Free Reformed Church, een zusterkerk van de Christelijke Gereformeerde Kerken. Hij schreef meerdere boeken, zoals ”Jesus on every page”, ”Christians get depressed too”, ”How sermons work” en ”The happy christian”. Hij en zijn vrouw Shona hebben vijf kinderen. Murray houdt een blog bij: headhearthand.org/blog.