Nabestaande MH17: Sorry van Rusland zou verwerking vliegramp zijn
Met spanning kijken ze uit naar het vonnis komende donderdag in het MH17-proces. Twee nabestaanden over de nasleep van de vliegramp in 2014 in Oekraïne en over de huidige oorlog in dat land.
Vlucht MH17 werd in 2014 in Oost-Oekraïne neergeschoten. Rusland viel in februari dit jaar Oekraïne binnen. Hoe beleeft u de huidige oorlog?
Hans de Borst (59) uit Monster, verloor bij de MH17-ramp zijn 17-jarige dochter Elsemiek: „Ik wil alles volgen over de oorlog in Oekraïne. Ik zie 100 procent een link tussen het neerhalen van vlucht MH17 in 2014 en de Russische inval dit jaar in Oekraïne. Zoals mijn dochter destijds bij de vliegramp is vermoord, zo worden nu in Oekraïne duizenden onschuldige burgers vermoord. In beide gevallen is Rusland de enige agressor.
Ik heb gemengde gevoelens over hoe Nederland zich afgelopen jaren opstelde tegenover Rusland. Aan de ene kant werkten de autoriteiten keihard aan het onderzoek naar de MH17-ramp. Intussen was Nederland wel zo opportunistisch om Russisch gas te blijven kopen. De handel met de Russen ging lekker door. Ook na de vliegramp in 2014, ook na de Russische annexatie van de Krim in datzelfde jaar. Nu de oorlog in Oekraïne woedt, gaan de ogen in het Westen eindelijk open. Onlangs sprak ik een Ruslanddeskundige. Terecht zei zij: „Wij in het Westen gaan uit van het goede van de mens, maar bedenk dat Russen alles bij elkaar liegen.” Poetin houdt zich aan nul afspraken, hij is een schoft.”
Robbert van Heijningen (65) uit Bolsward, verloor bij de MH17-ramp zijn broer Erik (54), diens vrouw Tina (49) en hun zoon Zeger (17): „De gewetenloosheid van de Russen rond de MH17-vliegramp in 2014 blijkt nu ook tijdens de oorlog in Oekraïne. Als MH17-nabestaande voel ik op microformaat de impact van de Russische agressie die zo veel Oekraïners op dit moment ervaren. Wat zou het fijn zijn als Rusland en de daders van de aanslag ”sorry” tegen ons zouden zeggen. Dat zou mij rust geven en bijdragen tot het kunnen vergeven. Dat zou voor mij een ultieme wijze van verwerking zijn. Maar ik vrees dat die excuses er nooit komen.”
Een van de MH17-hoofdverdachten, Igor Girkin, dook dit jaar weer op in het nieuws. Hij wil dat Rusland Oekraïne nog harder aanpakt en zou zich nu ook actief inzetten voor het Russische leger. Hoe beziet u dat?
Van Heijningen: „De opstelling van Girkin verbaast me helemaal niets. Rusland regeert nu min of meer als een wildweststaat. Iemand als Girkin schaart zich achter zo’n staat. Maar laten we desondanks niet uit het oog verliezen dat de Russische beschaving door de eeuwen heen ook veel mooie dingen heeft voortgebracht.”
De Borst: „Ik beschouw Igor Girkin als hoofdverdachte van de aanslag op MH17. In afgetapte telefoongesprekken hoor je dat hij anderen bevelen geeft. Deze man heeft geen greintje geweten. Toen Girkin werd geconfronteerd met zijn aandeel in de vliegramp, lachte hij de beschuldigingen weg. Zo’n reactie doet ons veel pijn.”
Hoe kijkt u terug op de MH17-rechtszaak die in maart 2020 in Den Haag van start ging?
De Borst, die een groot deel van de tientallen zittingsdagen volgde: „Ik vond het indrukwekkend hoe bij de start van het proces alle 298 namen van de slachtoffers van de ramp werden voorgelezen. Justitie heeft ontzettend veel onderzoek gedaan. Zo is de route van de Buk-raket waarmee het vliegtuig is neergehaald, nauwgezet in kaart gebracht, met behulp van onder meer afgeluisterde telefoongesprekken en beeldmateriaal op internet. De raket stond bijvoorbeeld kort voor de ramp op 17 juli 2014 ergens bij een restaurantje in een dorpje gestald.”
Van Heijningen, die zo’n acht zittingsdagen volgde: „Ik ben onder de indruk van de nauwkeurigheid waarmee justitie en de rechters te werk gingen. Zo voert justitie een berg bewijs aan om aan te tonen dat het vliegtuig is neergehaald met een Buk-raket. Een van de vier verdachten, Oleg Poelatov, heeft in een video verklaard dat hij niets te maken heeft met de vliegramp. Ik hecht geen waarde aan zijn verklaring. Een voorbeeld van wat bij mij bleef hangen van de rechtszaak? Er werden video’s getoond waarin de dagvaarding werd overhandigd bij verdachten. Dan zag je hoe een envelop door een spleet onder een deur werd geschoven.”
Verwacht u dat het tot een veroordeling komt van de verdachten, tegen wie levenslang is geëist?
De Borst: „Ik heb daar goede hoop op, al ben ik geen jurist. Bewijs dat een Buk-raket is afgevuurd door pro-Russische separatisten staat als een huis. De vier mannen vormden als het ware het lokale clubje dat verantwoordelijk was voor de lancering van de raket. Al zijn ze ook radartjes in het grotere geheel van de Russische oorlogsmachine. Het zou voor mij een grote teleurstelling zijn als de vier mannen zouden worden vrijgesproken, al heb ik dan de rechterlijke beslissing te respecteren. Bij vrijspraak zal het OM zeker in hoger beroep gaan.”
Van Heijningen: „Ik ben razend benieuwd hoe het oordeel uitvalt. Ik denk dat het OM een sterke zaak heeft en overweldigend bewijs heeft geleverd voor betrokkenheid van de vier mannen. Advocaten trachtten twijfel te zaaien. Ze kwamen soms met hilarische theorieën over de toedracht van de ramp. Zo werd beweerd dat vlucht MH17 door een Oekraïens vliegtuig zou zijn neergeschoten. Anderzijds ben ik blij met de aanwezigheid van de advocaten en vond ik hun betogen in juridische zin soms goed.”
Denkt u dat de mannen na een veroordeling daadwerkelijk achter de tralies belanden?
De Borst: „Ik denk het niet. Ze weten: als we een voet in Europa zetten, worden we ingerekend. In Rusland kunnen de verdachten vrij rondlopen, dat regime van criminelen houdt hen de hand boven het hoofd.”
Van Heijningen: „De kans lijkt me nihil. Al moet je niet uitsluiten dat daders ooit hun straf gaan uitzitten. Denk aan de terreuraanslag op een vliegtuig van Pan Am in 1988 boven het Schotse Lockerbie. Nadien heeft het ook jaren geduurd voordat iemand daarvoor in de cel belandde. Waarbij het de vraag is of de veroordeelde destijds ook daadwerkelijk verantwoordelijk was voor de aanslag.”
Er wordt gezegd dat verdriet slijt. Hoe ervaart u dat het met oog op geliefden die u verloor bij de MH17-ramp?
De Borst: „De MH17-rechtszaak heb ik redelijk rationeel kunnen volgen. Ik zat niet huilend in de rechtbank. Toch komt het verdriet om Elsemiek iedere week terug. Rouw is voor een deel in boosheid en ongeloof blijven hangen. Als ik meiden zie fietsen die op mijn dochter lijken, zie ik Elsemiek weer voor me. Pas kreeg een neef een baby’tje. Ik ben dan natuurlijk blij voor hem, maar denk dan ook: Dit ga ik met Elsemiek nooit meemaken. Ik word geen opa.”
Van Heijningen: „In de loop der jaren overleden meerdere familieleden. Mijn vader is gestorven aan ouderdom. In zo’n geval slijt verdriet en verandert het als het ware steeds meer in een zoete herinnering. De rouw om mijn familie die ik verloor door de MH17-ramp blijft stekelig. Dat verlies voelt als een steen in mijn hart. Of, beter gezegd: het is als een rugzak die ik nooit afleg.”
