Dat appel doen kerkrechtdeskundige mr. Pieter Pel en emeritus predikant Henk Room, die beiden deel uitmaken van de Kerngroep bezinning GKV, op bezwaarde leden in hun eigen kerkverband, de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV). Ds. Room: „Dit is voor ons echt een gewetenskwestie. De ontwikkelingen in onze kerken gaan zo hard en zijn zo fundamenteel. In betrekkelijk korte tijd heeft een nieuwe omgang met de Schrift ingang gevonden bij voorgangers en in gemeenten. De Bijbel functioneert als een bron, maar is niet meer dé norm.”

Mr. Pel: „Die verandering in denken lijkt onder ons voortdurend sneller te gaan. Neem de recente studie van de Kamper hoogleraar Ad de Bruijne, die het Bijbelse verbod op de homoseksuele praxis niet van toepassing acht op de homoseksuele identiteit zoals wij die nu kennen. Neem ook het voor de zomer gepresenteerde boek van René Erwich en Almatine Leene (de eerste vrouwelijke predikant in de GKV, red.), waarin zij alle ruimte bieden aan het moderne denken over seksualiteit en gender. En dat zijn geen incidenten. Daaronder ligt een nieuwe vorm van omgaan met de Schrift. Streefden we voorheen in onze exegese naar eenheid in uitleg, nu klinkt dat de Bijbel over één thema twee heel verschillende dingen kan zeggen, die ook eigenlijk onverenigbaar zijn. Dan moet jij als gelovige maar de uitleg kiezen die jou het meest aanspreekt.”

Ds. Room: „De kerngroep, die verder bestaat uit Dick Slump, Wim Jol, Frans Pansier en Rufus Pos, is destijds opgericht om ons te bezinnen op het thema vrouw en ambt, nadat de synode van Meppel in 2017 ruimte gaf aan vrouwen als ambtsdragers. Behalve met bezinning hielden we ons ook met praktische dingen bezig. Zo is een achttal plaatselijke gkv’s door ons geadviseerd in het opstellen van revisieverzoeken. Die hebben helaas geen resultaat gehad.

Op een bepaalde manier is dat begrijpelijk. Want als kerngroep kwamen we er, al studerend en ook luisterend naar theologen als Henk van den Belt en Gert van den Brink, steeds meer achter dat de nieuwe visie op vrouw en ambt voortkomt uit een andere manier van denken over het gezag van de Bijbel, een denkwijze die sterk in opmars is. Hierbij verschuift het accent van de zeggenschap van de Bijbel naar de eigen uitleg van de lezer.”

Mr. Pel: „Dit leidt in onze ogen tot strijd met artikel drie tot zeven van de Nederlandse Geloofsbelijdenis, waar gesproken wordt over de volkomenheid en de helderheid van Gods Woord. En waar gesteld wordt dat de Schrift haar eigen uitlegster is.”

Ds. Room: „Het gevaarlijke is dat de kerkorde die voor het nieuwe kerkverband, de NeGK, gaat gelden, dit moderne denken niets in de weg legt, maar daar juist ruimte voor biedt. Deze kerkorde zet de belijdenis op afstand en maakt dat ouderlingen en diakenen hun handtekening niet meer hoeven te zetten onder het ondertekeningsformulier. Zo verliezen we de hartelijke instemming met de leer van de kerk. De kerkorde geeft plaatselijke gemeenten veel ruimte voor eigen beleid, bijvoorbeeld in het omgaan met niet-huwelijkse samenlevingsvormen. De kerkorde bevestigt de toegenomen individualisering in de kerk. Om al dat soort redenen kunnen wij volgend jaar niet mee met de fusie.”

Studiedag

De Kerngroep bezinning GKV opereerde tot nu toe in relatieve beslotenheid, maar treedt deze maand naar buiten, onder meer door het organiseren van een openbare studie- en bezinningsdag, zaterdag 19 november op Urk. Daar spreken ds. Jan Wesseling, predikant van de gkv in Veenendaal, en kerkrechtjurist Pieter Pel over de nieuwe kerkorde. Dr. Bart van Egmond, predikant van de gkv in Capelle-Noord, houdt er een referaat over binding aan de gereformeerde belijdenis. Verder zal de kerngroep op de bijeenkomst op Urk een bundel studies presenteren getiteld ”Het Woord in geding”, en zal zij haar programma voor de komende maanden ontvouwen.

U bezint zich op Urk op de nieuwe kerkorde voor de NeGK. Maar die ís door de generale synode van de GKV en door de landelijke vergadering van de NGK in 2021 al in eerste lezing aanvaard. Unaniem zelfs. Daaraan kan vrijdag en zaterdag, als de generale synode en de landelijke vergadering er in Elspeet weer over spreken, alleen nog marginaal gesleuteld worden.

Ds. Room: „Die trein rijdt inderdaad gewoon door. Wat ons als kerngroep nu te doen staat, is onze broeders en zusters in de GKV bewust te maken van wat er in en met hun kerk gebeurt en hen te waarschuwen voor de ontwikkelingen. Daarom treden we nu naar buiten. We heffen als het ware een banier op, en roepen tegen allen die net als wij verontrust zijn over de koers van ons kerkverband en over de komende fusie: „Verzamelen!” Om ons zo met elkaar te verbinden en om hierin samen verder op te trekken.”

Mr. Pel: „Als kerngroep volstonden we er tot nu toe mee om kerkenraden en gemeenteleden die hier behoefte aan hadden te adviseren en te helpen. We wezen hen op nuttige artikelen of lezingen. En hebben een bijdrage willen leveren aan de bezinning.

Die fase is nu echter voorbij, nu het gezag van de Schrift zelf in het geding komt. En nu we een kerkorde krijgen die ons verder afvoert van het klassieke gereformeerde spoor.

En omdat we in toenemende mate van broeders en zusters in ons kerkverband die dezelfde zorgen hebben als wij de vraag krijgen: „Wat moeten we doen?”, hebben we als kerngroep onze inzet heroverwogen. We willen nu meer kerkelijk richting gaan wijzen. Over tien dagen op Urk, maar waarschijnlijk ook op nog te beleggen regioavonden.”

Wat ís die richting?

Mr. Pel: „Wie op 1 mei 2023 niet meegaat met de fusie maar wil blijven die hij was, namelijk confessioneel gereformeerd, komt buiten het nieuwe kerkverband te staan. In die situatie is het van groot belang om ons met elkaar te verbinden.

Het zou goed kunnen zijn dat er straks een paar gemeenten zijn die in hun totaliteit niet meegaan met de fusie. Ik denk dan aan de gkv in Capelle-Noord. De kerkenraad van de gkv op Urk heeft inmiddels al besloten niet mee te gaan met de eenwording. Het kan zijn dat zich rond dit soort gemeenten een tijdelijk kerkverband gaat vormen. Met hier en daar regioplekken, die zich mogelijk tot nieuwe gemeenten kunnen ontwikkelen. En die wellicht zo veel aantrekkingskracht hebben dat er een beweging op gang komt.

Maar wij zien dat nadrukkelijk als een interimfase en als een tijdelijk kerkelijk noodverband.”

Ds. Room: „Wij willen vanaf 1 mei meteen contact gaan zoeken met andere confessioneel gereformeerde kerken en gelovigen. Eigenlijk doen we dat ook nu al. We denken dan aan de christelijke gereformeerden, maar ook aan de twee kleine kerkverbanden die al eerder zijn afgesplitst van de GKV: de Gereformeerde Kerken Nederland (GKN) en De Gereformeerde Kerken (DGK). Hen zien we als onze broeders en zusters, geënt op dezelfde historische wortels. Daarnaast staan we open voor gesprekken met bijvoorbeeld hersteld hervormden. En met gelovigen en denominaties in het buitenland.”

Mr. Pel: „Men zal deze koersbepaling misschien willen afschilderen als scheurmaken. Maar ons belangrijkste doel is juist om verdere verbrokkeling tegen te gaan en eenheid te zoeken met allen die van harte Bijbels-gereformeerd willen blijven. Zo kan een kerkelijke herverkaveling nadere vorm krijgen.”

Hoe groot is uw achterban?

Ds. Room: „Dat is een lastige vraag. Nu we naar buiten gaan treden, ook via de website bezinninggkv.nl, zal dat meer en meer duidelijk worden. Als je in de gemeenten rondkijkt, merk je telkens verontrusting over de ontwikkelingen. Maar er is ook veel onbekendheid met wat er gaande is. Velen zijn niet goed op de hoogte van de situatie. Hen hopen we de komende tijd te informeren. Het moet duidelijk worden dat je niet verplicht bent op 1 mei met de fusiekerk mee te gaan. Er valt een keuze te maken.”

Mr. Pel: „En aan hen die zich deze keuze tot nu toe niet realiseerden, adviseren wij: heroverweeg je positie nog eens in het licht van wat er nu kerkelijk allemaal aan de orde is. Nee, we zeggen beslist niet dat deze keuze gemakkelijk is. Veel hangt af van de context waarin je je bevindt. Heb je een gezin met kinderen die in de kerkelijke gemeenschap zijn geworteld? Of zijn je kinderen het huis al uit? Ben je misschien predikant, die een gezin moet onderhouden? Dan geeft niet meegaan met de fusie bestaansonzekerheid. Dat begrijpen we allemaal heel goed.”

Ds. Room: „Vergeet niet dat er ook gemeenten zijn waar gelukkig een gezonde prediking klinkt. En waar een kerkenraad er bewust voor kiest niet of nog geen vrouwen in het ambt te bevestigen. Dan kun je als gemeentelid het gevoel hebben dat je niet weg hoeft of niet weg mag.”

Mr. Pel: „Toch geldt ook dan dat je wel naar de toekomst moet kijken. Hoe lang blijft dit plaatselijk goed gaan in een kerkverband dat in zijn geheel al jaren de verkeerde richting op beweegt? Iedereen kan weten: als een kerkverband ziek is en dwaalt, werkt dat uiteindelijk door in de geslachten.”

Deze ontwikkeling, uitmondend in de keuze op 1 mei niet mee te gaan, moet u ook persoonlijk erg raken…

Ds. Room: „Zeker, dit gaat heel diep. Ik ben, om zo te zeggen, gebakerd in de GKV. Ben er jarenlang predikant geweest, eerst in Alphen aan den Rijn, daarna vele jaren in Harderwijk en uiteindelijk ook in Soest/Baarn. Alles wat ik gekregen heb, ontving ik binnen de setting van onze kerken.”

Mr. Pel: „Dat geldt ook voor mij. Ik ben opgevoed met veel belangstelling voor en betrokkenheid bij de kerk. Tijdens mijn studie rechten heb ik het kerkrecht opgepikt. Met liefde heb ik allerlei kerkelijke taken vervuld, plaatselijk en ook landelijk als deputaat voor de synode. Het ráákt me dat daar nu een einde aan komt. Maar het meest pijnlijke is dat het in de GKV niet meer veilig is en dat je tot deze keuze gedwongen wordt.”