De beurzen kleurden deze week rood. Het geeft misschien wel het beste aan hoe de wereld aankijkt tegen de uitkomst van het partijcongres. President Xi Jinping –menigeen noemt hem een keizer– kreeg zijn derde termijn, een trendbreuk. Tevens bleek dat het nieuwe politbureau, het dagelijks bestuur van de Chinese Communistische Partij (CCP), vol zit met Xi-getrouwen. Een recept voor ellende, noemde het Financieele Dagblad (FD) het. Want wie durft de leider in eigen land straks nog op fouten te wijzen?

Volgens de krant zou het partijcongres „wel eens het beslissende moment kunnen zijn in de strijd tussen Washington en Peking om de economische heerschappij in de 21e eeuw.” Jarenlang was niet de vraag óf China de grootste economische macht ter wereld zou worden, maar wanneer. „Na Xi Jinpings greep naar de absolute macht is dat niet meer vanzelfsprekend.”

Het FD stelt dat de Volksrepubliek onder Xi een metamorfose onderging en dat het land daar niet op vooruit is gegaan. „Als Xi intern al niet gecorrigeerd wordt, is de kans klein dat hij wel luistert naar kritiek uit het buitenland. Voor China’s economische toekomst is dat slecht nieuws.”

Taiwan

Economie was op het partijcongres een minder prominent thema dan marxisme en veiligheid. Opvallend was dat er over veel zaken in nogal algemene termen is gesproken. De aanwezigen stelden vast dat de partij en China zich geconfronteerd zien met een complexe situatie en grote uitdagingen die hun gelijken niet kennen in de wereld. In reactie daarop besloot het congres defensie verder te versterken en uit te bouwen tot „strijdkrachten van wereldklasse.”

Over Taiwan klonk wel heldere taal én instemmend applaus. „De wielen van de geschiedenis rollen verder in de richting van de hereniging van Taiwan en China”, zo zei Xi. Hij beloofde „een grote strijd tegen separatisme en inmenging” op het eiland. Ook liet hij weten vastbesloten te zijn de territoriale integriteit van zijn land te beschermen en zich tegen de onafhankelijkheid van Taiwan te verzetten. Xi herhaalde ook zijn eerdere uitspraak dat hij niet uitsloot geweld te gebruiken tegen Taiwan. Het congres stelde dat de onafhankelijkheidskrachten in Taiwan beslissend bestreden moeten worden.

Een bezorgde Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, sloeg aan op de retoriek. Hij beweerde dat Peking Taiwan „veel sneller wil innemen” dan we denken. Volgens hem heeft China een „fundamentele beslissing genomen dat de status quo niet langer aanvaardbaar is, en dat Peking vastbesloten is de hereniging op een veel snellere termijn na te streven.” Een harde schatting of datum noemde Blinken niet.

Concreter werd Mike Gilday, hoofd van de Amerikaanse marine. De VS moeten er volgens de admiraal mee rekenen dat China veel eerder actie kan ondernemen dan zelfs de meer pessimistische waarschuwingen. Hij zei niet „paniekzaaierig” te willen zijn, maar zelfs te denken aan 2022 of 2023.

Woensdag meldde de Taiwanese buitenlandminister, Joseph Wu, dat China zijn diplomatieke „aanvallen” op Taiwan waarschijnlijk zal opvoeren. Wu gaf aan van niet nader genoemde diplomatieke bondgenoten „signalen” en inlichtingen te hebben gekregen dat China zijn inspanningen opvoert om de weinige resterende diplomatieke bondgenoten van het eiland weg te kapen.

De agressieve taal rondom Taiwan vanuit China en de waarschuwingen van westerse experts hieromtrent, versterken de zorg dat er rond het eiland oorlog kan uitbreken. Het is een van de redenen waarom onder meer de Europese Unie zich onafhankelijker van China wil maken. De oorlog in Oekraïne heeft pijnlijk duidelijk gemaakt waartoe het leunen op Russisch gas kan leiden en de EU wil een dergelijk scenario met China koste wat kost voorkomen.

Gevaarlijke stormen

Een dag na de aftrap van het partijcongres in China zei hoofd van het EU-buitenlandbeleid, Josep Borrell, dat de EU China nog meer als een concurrent moet gaan beschouwen. Europa moet volgens hem de afhankelijkheid van China verminderen door toeleveringsketens voor technologieën en kritieke grondstoffen beter te spreiden en nieuwe kwetsbaarheden te vermijden.

Enkele dagen later klonken vergelijkbare geluiden op een tweedaagse EU-top. De EU hield daar de band met China tegen het licht. De afgevaardigden concludeerden dat de EU China tegelijkertijd strategische partner, economische concurrent en systeemrivaal noemt, maar dat de nadruk naar de laatste twee rollen zou moeten verschuiven.

Veel steviger nog is de opstelling van de VS. Onder Donald Trump werd een harde lijn ingezet jegens China, met een handelsoorlog. President Joe Biden doet niet onder voor zijn voorganger. Gesteld kan worden dat ”China” zo’n beetje het enige onderwerp is waarover Republikeinen en Democraten het eens zijn. Amerika had geen partijcongres in Peking nodig om zijn Chinabeleid verder aan te scherpen.

Een week voor de politieke bijeenkomst in de Chinese hoofdstad verboden de VS Chinese bedrijven geavanceerde apparatuur te kopen voor het maken van chips of Amerikaanse burgers zonder vergunning in dienst te nemen. Met de maatregelen wil Amerika de grotere economische en militaire bedreiging van China beteugelen. Om diezelfde reden kunnen bepaalde soorten halfgeleiders die waar ook ter wereld met behulp van Amerikaanse technologie worden gemaakt niet aan China worden verkocht.

Kenners zien de Amerikaanse aankondigingen als een verdere escalatie in de chipoorlog. Zou president Xi dát hebben bedoeld toen hij zei dat „onzekerheid en onvoorspelbare factoren toenemen” en dat China „paraat moet staan om harde winden, onrustige wateren en zelfs gevaarlijke stormen te weerstaan”?

De uitkomst van het partijcongres en de recent onthulde strategieën van de VS en de EU, zullen hun weerslag hebben in Nederland. Zo verwacht de Veldhovense chipmachinemaker ASML veel last te krijgen van de nieuwe exportbeperkingen van chips. Volgens een „conservatieve schatting” verwacht ASML meer dan 40 procent van de omzet in China mis te lopen. Zo’n 16 procent van zijn omzet haalt ASML in het Aziatische land.

Het kan haast ook niet anders dan dat de Chinese investering in de Hamburgse haven eveneens gevolgen gaat krijgen voor de haven in Rotterdam. Omgekeerd zei de Hamburgse burgemeester, Peter Tschentscher, namelijk tegen persbureau Reuters dat afzien van het bod van Cosco „een eenzijdig, concurrentieverstorend nadeel zijn voor Hamburg in vergelijking met Rotterdam en Antwerpen, waar Cosco al terminalaandelen bezit.”

Illegaal politiebureau

Overigens laat China het qua bemoeienis met Nederland niet bij de haven van Rotterdam. Zo onthulden RTL Nieuws en Follow the Money onlangs dat Chinese bedrijven of de Chinese staat meerderheidsbelangen hebben in 903 bedrijven in Nederland. De vrees van onder meer inlichtingendienst AIVD is dat bedrijven te afhankelijk worden van China en Peking ze gebruikt om te spioneren en zelfs te saboteren.

Pikant was woensdag een nieuwe onthulling van RTL Nieuws, dat China sinds 2018 zeker twee illegale politiebureaus heeft geopend in Nederland, namelijk in Amsterdam en Rotterdam. Er zijn aanwijzingen dat ze onder meer worden gebruikt om kritische Chinezen in Nederland te intimideren.

Kortom, China werkt gestaag verder aan de Chinese Droom en gaat daarbij letterlijk over grenzen. De gevolgen van wat het land zegt en doet, zijn tot in Nederland merkbaar.