„Ik geloof in complottheorieën. Ik denk dat we worden geregeerd door een wereldwijde samenzwering van kwaardaardige reptielen”, zei FVD-leider Thierry Baudet recent. Waar doelt hij op? En in hoeverre schuilt er Jodenhaat in zijn woorden?
Hier helpt misschien alleen nog gebed, verzuchtte ChristenUnie-leider Segers dinsdag op Twitter. Net als anderen reageerde hij onthutst op uitspraken van Thierry Baudet in een interview met het Amerikaanse internetkanaal Geopolitics & Empire.
Baudet stelt te geloven in een „wereldwijde samenzwering van boosaardige reptielen”. Hij denkt niet dat „nationale politici” in het complot zitten. Zij zouden daarvoor te „dom” zijn. Openlijk prijst Baudet Poetin. Volgens de FVD-leider is de Russische president „de enige mondiale speler” die „ingaat tegen” die vermeende samenzwering. „Ik ben een fan van Vladimir Poetin. Hij is de held die we nodig hebben”, vertelt de FVD-leider in het interview. In De Telegraaf lijkt Baudet zijn opmerkingen over reptielen te nuanceren. „Het is beeldspraak. Alhoewel je je kunt afvragen wat de scheidslijn is tussen letterlijk en figuurlijk.”
Met zijn complottheorie over kwaadaardige reptielen valt Baudet terug op het gedachtegoed van de omstreden Britse schrijver David Icke, zegt filosoof Cees Zweistra, auteur van het vorig jaar verschenen boek ”Waarheidszoekers” over complotdenkers. „David Icke is een van de grondleggers van de complottheorie van de reptielen. Al in de jaren negentig kwam hij met verhalen op het grensvlak van complottheorie en sciencefiction.”
Boom
Inzichtgevend is bijvoorbeeld Ickes in 2020 verschenen boek ”The Answer” (Het Antwoord), zegt Zweistra. „Typerend voor Icke is zijn redenering: We zitten in een soort hologram. Wat je ziet, is niet echt wat je ziet. Zijn boek is voorzien van allerlei memes (ludiek bedoelde afbeeldingen, JV) met halve tegeltjeswijsheden. Zoals: „Maakt een vallende boom een geluid? Alleen als je het hoort.” Je vraagt je als lezer dan wel vaak af: Wat staat er nu eigenlijk?”
De globalistische elite deugt niet. Uitingen van David Icke zijn doordrenkt van weerzin tegen een elite die de touwtjes in handen zou hebben, vertelt Zweistra. „Zo vertelde Icke eens dat hij de onlangs overleden Britse koningin Elizabeth in de ogen keek. Door haar ogen zag hij een reptiel in haar, vertelde Icke. Ik denk dat hij dat vrij letterlijk bedoelt. Icke en zijn aanhangers denken sterk: ik laat me niet kisten door welke illegale en globalistische overheid dan ook.”
Zweistra is er allerminst zeker van dat Baudet daadwerkelijk gelooft in het reptielenverhaal. „Baudet zit in de extreme hoek. Dan moet je steeds extremere dingen zeggen om nog aandacht te krijgen – denk ook aan het incident waarbij hij insinueerde dat minister Kaag een spion zou zijn. Misschien zegt Baudet puur uit effectbejag dat reptielen aan de macht zijn.”
Licht
De weerzin tegen de vermeende elite die aan de touwtjes trekt, verbroedert complotdenkers van allerlei snit. Zo gingen onlangs op het evenement ”That’s the Spirit - Talk XXL” in Rotterdam Ahoy de handen op elkaar voor complotgoeroe David Icke, zo valt op te maken uit een recente reportage van RTV Rijnmond over het „spirituele” evenement. De reportage leidde tot Kamervragen van D66. „Kinderen van het licht, sta op!” werd de 4000 mensen in de zaal gevraagd. Ze „rijzen als één man op, juichend, klappend, stralend”, schreef RTV Rijnmond. De Belgische denker Brecht Arnaert liet schema’s zien „van de staatsinstellingen die corrupt zijn.” Arnaert meldde volgens de omroep: „Betaal geen belastingen meer.”
Lachen over dit soort complotverhalen lijkt niet gepast. Indringend is bijvoorbeeld dat eind september bij een huiszoeking van speciale Belgische politie-eenheden in Antwerpen de complotdenker Yannick V. is doodgeschoten. De autoriteiten vreesden dat de man betrokken was bij een rechts-extremistisch netwerk van complotdenkers die de wapens zouden opnemen. Yannick V. was een geestverwant van Brecht Arnaert, de spreker in Rotterdam. Arnaert meldde onlangs dat Yannick V. zich aan het voorbereiden was „op een economische ramp die nu aan het ontvouwen is. Hij was een wapenliefhebber, ja, maar sinds wanneer is dat strafbaar?” Dat Yannick V. werd doodgeschoten heeft te maken met „staatsterrorisme”, meent Arnaert.
De Amerikaan die eind 2020 een camperexplosie veroorzaakte in de Amerikaanse stad Nashville bleek te zijn geïnspireerd door reptielentheorie. De zestiger, die bij de explosie omkwam, leed aan paranoia en dacht dat buitenaardse hagedismensen het leven op aarde beheersen.
Trump
Het complotverhaal over reptielen lijkt sprekend op de QAnon-theorie, in Amerika populair onder talloze Trumpaanhangers. Aanhangers van die theorie verkondigen dat hooggeplaatste politici (zoals de Democraat Hillary Clinton) een deep state vormen en kinderen gruwelijk misbruiken. Een soortgelijk verhaal lag ten grondslag aan de verhalen van de complotdenkers van de Bodegraven-groep, waarvan leidende figuren onlangs zijn veroordeeld tot celstraffen. „Voor aanhangers van de QAnon-theorie is Trump de held, voor mensen die geloven in het reptielenverhaal is Poetin dat kennelijk. Deze beide mannen, zo denken de complotdenkers, laten zich niet leiden door de globalisten.”
Is David Icke met zijn reptielenverhaal antisemitisch? Ja, zegt Bart Wallet, hoogleraar Joodse studies aan de Universiteit van Amsterdam. Ickes „supercomplottheorie put uit verschillende bronnen: esoterie, pulpfiction, films, New Agedenken, genetica – en ja, ook antisemitisme. Icke beweert geen antisemiet te zijn, maar zijn hele complottheorie is doordesemd van anti-Joodse stereotypen en ideeën”, legde Wallet dinsdag op Twitter uit. „In de anti-joodse iconografie is er eeuwenoude verbinding tussen joden en reptielen: joden als slangenmensen (slang als symbool van de duivel) en hagedisachtigen met klauwen die de wereld omspannen.”
Reptielen zouden bloed nodig hebben van gewone mensen en ritueel kinderen misbruiken, zo duidt Wallet het complotverhaal. „Dit zijn middeleeuwse anti-Joodse sprookjes. Reptielen zijn kosmopolieten, kapitalisten en globalisten, 19e-eeuwse termen voor Joden om aan te geven dat ze de samenleving parasiteren.”
Wallet wijst erop dat David Icke voor het idee van een wereldwijd complot put „uit de antisemitische ”Protocollen van de wijzen van Zion”, een geschrift waarin Joodse leiders zouden hebben besproken hoe zij de wereld gaan overnemen. Op de recente bijeenkomst in Rotterdam sprak ook de 77-jarige filosoof Marcel Messing, eveneens pleitbezorger van de ”Protocollen van de wijzen van Sion”.
Nieuwscheckers, een initiatief van de Universiteit Leiden, stelde eerder dit jaar vast dat politici van FVD structureel accounts retweeten die antisemitische berichten verspreiden. Meer dan 10 procent van de Twitter-activiteiten van de onderzochte FVD-politici bestond uit het liken en retweeten van zogeheten diffuus antisemitisme, waarbij bijvoorbeeld rond theorieën over de Great Reset een zweem van Jodenhaat hangt. Voor de PVV lag dit percentage op 2, voor andere politieke partijen op 0.
Filosoof Cees Zweistra zegt het complotverhaal over reptielen „niet een op een” te kunnen linken aan antisemitisme. „Maar bedenk dat in het complotdenken antisemitisme nooit ver weg is. Uiteindelijk zijn het altijd de Joden die dan aan de touwtjes zouden trekken.”
Het is de bedoeling dat de Brit David Icke zondag 6 november spreekt op de Dam in Amsterdam. Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) en ook VVD en ChristenUnie willen daar een stokje voor steken. Zweistra betwijfelt of het goed is David Icke te verhinderen te spreken. „Enerzijds zeg ik: Geef antisemitisme geen ruimte. Anderzijds: Voor mensen met rare, buitenissige ideeën moet ruimte zijn in onze democratie. Een aanhanger van de reptielentheorie kan ook terechte zorgen hebben over de overheid, denk in Nederland aan de toeslagenaffaire en de aardbevingsproblemen in Groningen. Ik kan me voorstellen dat teleurgestelde burgers denken: de elite verrijkt zichzelf en is glibberig. Denk aan een man als Elon Musk. De ene dag zegt hij dat Twitter wil overnemen, de andere dag zegt hij weer wat anders. De ene dag wil hij voor Oekraïne het satellietsysteem Starlink in de lucht houden, de andere dag weer niet. Ik kan me voorstellen dat mensen hem zien als lid van de globalistische elite die je moet wantrouwen.”
