Minister Kuipers gaat daar binnenkort voorstellen voor doen, zo schreef hij maandag aan de Tweede Kamer.

De aanpassing is volgens hem nodig, vanwege de stand van zaken in de wetenschap. Behalve met ‘klassieke’ embryo’s die zijn ontstaan door bevruchting werken onderzoekers inmiddels ook met embryomodellen, ook wel embryoachtige structuren genoemd, zo verduidelijkt Kuipers. Het gaat om zichzelf organiserende structuren van stamcellen die, nadat ze tot stand zijn gebracht, de ontwikkeling van een embryo geheel of gedeeltelijk kunnen nabootsen. Onderzoekers hebben er volgens Kuipers behoefte aan te weten welke regelgeving daarop van toepassing is.

Uitgangspunt voor de nieuw op te stellen, overkoepelende definitie moet volgens Kuipers zijn dat alle typen entiteiten waarvan in het algemeen te verwachten is dat ze de mogelijkheid hebben uit te groeien tot een mens daar onder vallen. Daarbij valt volgens hem nog wel één moeilijkheid te overwinnen, namelijk het aanbrengen van een onderscheid tussen een embryomodel dat een zogeheten intact embryo nabootst (en daardoor niet meer te onderscheiden is van een klassiek tot stand gebracht embryo) en een model van een niet-intact embryo.

Op de modellen die een intact embryo nabootsen, is straks de huidige wet van toepassing, op één uitzondering na: deze modellen mogen, anders dan klassieke embryo’s, straks wel gewoon worden gekweekt met als doel er onderzoek mee te doen. Voor klassieke embryo’s die al onder de huidige definitie van de embryowet vallen, blijft dat verbod onverminderd in stand, omdat VVD, D66, CDA en ChristenUnie dat zo hebben afgesproken in het coalitieakkoord.

Omdat het aannemelijk is dat embryo’s binnen afzienbare tijd langer dan veertien dagen in kweek gehouden kunnen worden, adviseerden deskundigen Kuipers tijdig advies in te winnen bij de Gezondheidsraad over de wenselijkheid en de aanvaardbaarheid van het opschuiven van de huidige veertiendagengrens in de wet. Die aanbeveling neemt de bewindsman over. Het verlengen van die grens naar bijvoorbeeld 28 dagen ligt in ethisch opzicht gevoelig, aangezien na 14 dagen de splitsing zichtbaar begint te worden tussen de cellen die zich uiteindelijk zullen doorontwikkelen tot de vrucht én de cellen die de placenta en de vliezen zullen gaan vormen.

Diezelfde deskundigen adviseerden Kuipers ook om het absolute verbod op kiembaanmodificatie (het aanpassen van DNA in een embryo of geslachtscellen) in de huidige embyowet om te zetten in een voorwaardelijk verbod. Dat zou onderzoekers meer ruimte moeten geven voor het doen van pre-klinisch onderzoek; het onderzoek dat voorafgaat aan de daadwerkelijke medische toepassing bij patiënten. Volgens Kuipers zijn er echter geen aanwijzingen dat het absolute verbod voor toetsingscommissies reden is om onderzoeksvoorstellen voor preklinisch onderzoek naar de veiligheid en effectiviteit van kiembaanmodificatie af te wijzen. Voor het omzetten van het verbod in een voorwaardelijke toelating ziet de bewindsman dan ook nog geen aanleiding, ook omdat de veilige en effectieve toepassing van klinische kiembaanmodificatie nog relatief ver weg lijkt.