Met man en macht proberen de Iraanse machthebbers te voorkomen dat nieuws en beelden van de huidige betogingen naar buiten komen. Ondanks het afsluiten van sociale internetplatforms en strenge censurering van media sijpelen echter toch berichten over de massale protesten door.

Videobeelden tonen burgers uit alle geledingen van de Iraanse maatschappij die de straat op gaan om hun onvrede te betuigen over de politieke en sociale onderdrukking in het land. Diezelfde opnames laten ook zien hoe de ordetroepen op de demonstraties reageren. Met bruut geweld. En in sommige gevallen zelfs met gericht geweervuur. Vooral uit de Koerdische regio’s in Iran komen berichten van tientallen doden die vielen bij het onderdrukken van protesten.

Neergeschoten

Een BBC-verslaggever sprak deze week met Soran, een betoger in Saqqez. Dat is de stad waar Mahsa Amini vandaan kwam, de 22-jarige Koerdische vrouw die na haar arrestatie door de zedenpolitie onder verdachte omstandigheden overleed. Haar dood vormde de directe aanleiding voor de huidige massale betogingen, waaraan opvallend veel vrouwen deelnemen. Soran (32) nam ook aan de demonstraties deel. En dat heeft hij geweten. „Ze sloegen me met knuppels op de rug en schopten me”, vertelt hij over het optreden van de oproerpolitie. „Mijn vriend en diverse anderen werden neergeschoten. Alleen maar omdat we aan de betoging deelnamen.”

Uit angst om te worden opgepakt, is Soran naar Iraaks Koerdistan gevlucht. Hij betwijfelt of hij spoedig naar huis terug kan, want de autoriteiten hebben duidelijk gemaakt dat ze elk nieuw protest met geweld zullen smoren. Maar er is wél iets veranderd, zegt hij. „We waren altijd bang van het regime, maar de muur van vrees is ingestort. Niemand is meer bevreesd.”

De grote vraag is echter wat het uiteindelijke effect van de grootschalige demonstraties zal zijn. Soran gelooft niet dat de betogingen tot een vorm van machtswisseling in Iran zullen leiden. „Nee, het regime zal niet ineenstorten. Het kan niet worden veranderd. De machthebbers zijn sterk en ze blijven mensen doden. Wij zullen niet stoppen, en dus zullen zij niet ophouden met ons te vermoorden.”

Duidelijke leider

Dat het Iraanse regime niet zal vallen, is ook de overtuiging van Cornelius Adebahr, verbonden aan denktank Carnegie Endowment for International Peace in Washington. Enerzijds wijst hij erop dat de huidige betogingen verschillen van de massale protesten van 2009 en opeenvolgende demonstraties tussen 2017 en 2019. „Nu zien we dat de onvrede mensen uit alle geledingen van de samenleving en in steden door het hele land verenigt. Ze vragen niet alleen om hervormingen, maar laten hun regelrechte afkeuring van de Islamitische Republiek zien.”

„Anderzijds missen de betogers een duidelijke leider en politieke agenda”, vervolgt Adebahr. In tegenstelling tot de Iraanse Revolutie van 1979, toen de opstand kon terugvallen op een netwerk van moskeeën en geestelijken, geleid door ayatollah Ruhollah Khomeini.

En juist doordat veel slogans van de demonstranten direct tegen het regime zijn gericht, zijn de Iraanse machthebbers vastbesloten om geen duimbreed toe te geven, aldus de onderzoeker. „Ze hebben hun vermogen om met tegenstemmen af te rekenen vervolmaakt. Door decennialang burgerlijk activisme te belemmeren, controle over het internet uit te breiden en gewelddadige tactieken toe te passen.”

Mogelijk zal Teheran enkele concessies doen, bijvoorbeeld op het gebied van vrouwenrechten, denkt Adebahr. Maar tot een ingrijpende koerswijziging zullen de huidige protesten niet leiden, verwacht hij. „Met de overduidelijke minachting van mensenlevens laat het regime zien dat het niet genegen is tot de hervormingen waar de bevolking om vraagt.”