De Russische strijd in Oekraïne verloopt verre van vlekkeloos. Troepen moeten zich ijlings terugtrekken uit de strategische plaats Lyman in het noordoosten, het Oekraïense leger breekt door de Russische verdedigingslinie bij Cherson in het zuiden.

De vlucht naar voren van de Russische president Vladimir Poetin door het mobiliseren van manschappen verzandt in een bureaucratische chaos. Uitrusting ontbreekt. Jongeren ontvluchten bij tienduizenden het land, terwijl meerdere aantredende mannen op videobeelden zichtbaar met een drankprobleem kampen.

De kritiek op Poetin neemt van verschillende kanten sterk toe. Russische militaire bloggers, oorlogsverslaggevers en nationalisten uiten via socialemediakanaal Telegram openlijk hun frustratie over het ontbreken van successen op het slagveld.

Nauwkeurig beschrijven ze de terugtrekkende bewegingen van het leger rond Charkiv, inclusief Russische verliezen. De nederlaag rond Lyman is te wijten aan het feit dat Rusland er niet in slaagt de troepen te bevoorraden en te versterken, klagen militair analisten onverbloemd.

Ook vanaf het slagveld krijgt Poetin de wind van voren. Militairen in de loopgraven posten video’s waarin ze ongezouten de waarheid vertellen over het mislukken van hun missie. Met de dood voor ogen verdwijnt de angst voor disciplinaire maatregelen.

Verder sijpelt tijdens talkshows op Russische staatsmedia, strak geregisseerd door Moskou, steeds meer ongenoegen door. Kremlin-propagandisten vragen zich voor de camera af of Rusland met de mobilisatie het initiatief aan het front weet te heroveren, gezien de belabberde training van de troepen. Bovendien kritiseren ze de annexatie van vier Oekraïense regio’s, zonder dat daar eerst een fatsoenlijk bestuurlijke organisatie is opgetuigd.

Afschuw

Hardliners in de politieke en militaire top in Moskou geven openlijk blijk van hun afschuw over de slechte prestaties van het Russische leger in Oekraïne. De Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov roept regelrecht op tot inzet van tactische kernwapens in Oekraïne.

Kadyrov haalt verder op Vkontakte, de Russische versie van Facebook, uit naar kolonel-generaal Alexander Lapin, die zaterdag met zijn troepen Lyman ontvluchtte. De kolonel-generaal moet worden gedegradeerd tot soldaat, oordeelt de Tsjetsjeense leider woest.

Critici richten hun pijlen echter vooral op generaal Valery Gerasimov, de chef-staf van het Russische leger, en op generaal Sergei Shoigu, de minister van Defensie. De vraag is hoelang hun positie houdbaar is.

Ondermijnend

De kritiek knijpt door in het Kremlin. Moskou heeft onder druk van bloggers zijn toon al moeten matigen over het Oekraïense offensief bij Cherson om de kritische geluiden in het publieke domein niet te veel te laten verschillen van de officiële Russische lijn. Daarin claimen het Kremlin en het ministerie van Defensie de oorlog nog altijd onder controle te hebben.

De groeiende kritiek ondermijnt het gezag van Poetin. Het aantal barsten en scheuren in zijn imago neemt toe. Niet dat de positie van Poetin daarmee direct wankelt. De kliek vertrouwelingen om de Russische president steunt hem vooralsnog door dik en dun. Een coup of paleisrevolutie is daarom niet meer dan wensdenken.

Toch heeft Poetin reden om zich zorgen te maken. Tot nu toe heeft hij bloggers en nationalisten niet gecensureerd. Waarschijnlijk omdat zij aandringen op zijn voorkeursbeleid, analyseert het Institute for the Study of War, een Amerikaanse denktank die ‘Oekraïne’ op de voet volgt.

Poetin heeft ook het interne repressieapparaat van de Sovjets „nooit herbouwd op de schaal die nodig is om de binnenlandse oppositie met geweld het zwijgen op te leggen”, constateert ISW. „De wanorde in de informatieruimte wordt daarmee mogelijk nog gevaarlijker voor Poetin dan voor de Sovjets.”

Mond snoeren

De Russische leider onderkent ongetwijfeld het risico van de zware kritiek uit kringen rond de Tsjetsjeense leider Kadyrov. Het ministerie van Defensie volgt met kromme tenen de vernietigende oordelen van militaire bloggers en nationalisten.

Het is daarom de vraag hoe het leger reageert op de stortvloed aan kritiek. Verder is het interessant om te bezien hoelang Poetin bloggers en nationalisten nog tolereert. En wat er gebeurt als hij hen mogelijk binnenkort wel de mond snoert.