In Amerika is de slag om de kiezer begonnen. Traditioneel is de eerste maandag van september in de VS Labour Day, een vrije dag waarop wordt stilgestaan bij de maatschappelijke bijdrage van de arbeiders. In een verkiezingsjaar begint op die dag officieel de campagne. Zo ook nu. Over twee maanden zijn de midterms, de tussentijdse verkiezingen voor het Congres.

Republikeinen hameren er de komende weken op dat in economisch opzicht het roer om moet. De torenhoge inflatie zorgt er voor dat de inkomenssituatie van veel burgers penibel wordt. Pesident Joe Biden is daar volgens hen de oorzaak van.

Democraten, de president zelf voorop, kiezen de abortuskwestie tot speerpunt. Doordat het hooggerechtshof in juni het landelijk recht op abortus van tafel veegde, is het voor vrouwen die hun zwangerschap willen afbreken niet vanzelfsprekend dat ze de ingreep kunnen ondergaan. Dat hangt van de wet in hun thuisstaat af. Inmiddels hebben meer dan dertig staten strenge beperkingen.

Het is tactisch slim van Biden om de abortuskwestie tot inzet van de tussentijdse verkiezingen te maken. Hij weet dat een meerderheid van de bevolking het oneens is met de uitspraak van de opperrechters dat het afbreken van een zwangerschap strijdig is met de Amerikaanse grondwet. Uit een opinie-onderzoek van begin juli blijkt dat 54 procent van de bevolking voorstander is van het recht op abortus; 41 procent is tegen.

De Democraten beloven de kiezers dat wanneer zij de meerderheid in het Congres krijgen, er snel een wet zal komen die het landelijk recht op abortus herstelt en garandeert. Dat zo’n wet vervolgens weer door het hooggerechtshof kan worden getoetst en verworpen benoemen ze liever niet.

Tragische fout

Toen het hooggerechtshof in juni het landelijk recht op abortus afschafte, sprak Biden over een „tragische fout waardoor de het welzijn van miljoenen vrouwen werd bedreigd.” Hij heeft sindsdien al bij diverse gelegenheden de Amerikaanse kiezers opgeroepen om op 8 november vooral te gaan stemmen. „Door uw stem bij de midterms uit te brengen, kunt u de beslissing van het Hooggerechtshof ongedaan maken.”

De president schuwt het niet om Republikeinse tegenstanders van abortus neer te zetten als „hardvochtige vrouwenhaters.” Tijdens een toespraak voor een groep Democraten in National Harbor (Maryland) zei hij recent dat Republikeinen vrouwen „alle verworven rechten” willen ontnemen. „Zelfs bij incest, verkrachting of als het leven van een vrouw direct in gevaar is, willen zij abortus verbieden. 
Ook anticonceptiva zullen zij verbieden.” Biden wees zijn partijgenoten erop dat de Republikeinen uit zijn op „een totaalverbod” van abortus.

In ieder geval heeft Biden inmiddels een wetsontwerp klaarliggen waarin het recht op abortus wordt verankerd. Hij wil doorpakken. Daarmee verloochent hij zijn eigen verleden. Voordat hij een gooi deed naar het ambt van president, was hij –als overtuigd rooms-katholiek– tegen abortus. Dat hij met die ommezwaai het ongenoegen van de leiding van de Rooms-Katholieke Kerk over zich afriep, lijkt hem niet te deren. Een dreigende excommunicatie door de kerk weerhoudt hem niet.

Geen daden

Zolang er nog geen landelijke wet is, probeert Biden met het uitgeven van zogenoemde ”executive orders” vrouwen die abortus willen tegemoet te komen. Een executive order is een besluit van een 
president dat juridische zeggingskracht heeft. Anders dan bij een wet kan een nieuwe president zo’n besluit echter weer ongedaan maken.

Vrij snel na de uitspraak van het hooggerechtshof vaardigde Biden zo’n excecutive order uit waarin hij aankondigde te zorgen dat vrouwen in heel de VS toegang houden tot de abortuspil, ook in de staten waar het verboden is. Ook beloofde Biden steun aan vrouwen die naar een andere staat reizen zodat ze daar abortus kunnen laten uitvoeren. Kort voor de ondertekening van de order zei Biden: „Dringende medische zorg wordt geweigerd aan vrouwen die miskramen krijgen. (…) Tragisch is dat overlevenden van verkrachting, onder wie een tienjarig meisje, gedwongen worden om naar een andere staat te reizen voor zorg.”

Biden wil ook een juridisch team vormen dat rechtszaken tegen artsen, vrijwilligers, hulpverleners en vrouwen gaat aanvechten. Republikeinse juristen noemen dat plan „bizar.” „Juristen van de president gaan wettige besluiten en procedures van regeringen van de deelstaten bestrijden. De hoogste gezagsdrager in de VS ondergraaft het gezag van instituties in zijn eigen land,” zeggen zij.

Overigens zijn voorstanders van abortus ook niet tevreden over Bidens aanpak. Hun kritiek op zijn besluiten is dat Biden „wel mooie woorden spreekt, maar niet komt tot krachtige daden.” Progressieve Democraten vinden dat hij een nationale medische noodsituatie uit moet roepen zodat de nationale regering de regie naar zich toe kan trekken. De president toont zich niet bereid tot zulk verregaand ingrijpen. Maar hij zoekt wel naar sluiproutes om de uitspraak van het hooggerechtshof te omzeilen.

Op zijn aandringen maakte het Amerikaanse ministerie voor Veteranen eind vorige week bekend het recht op abortus voor (oud-)militairen in heel de VS te garanderen. Het argument van het departement is dat voortzetting van de zwangerschap voor sommige vrouwen en hun families schadelijk kan zijn. Uit een nadere toelichting van het ministerie blijkt dat het hierbij niet alleen gaat om levensbedreigende omstandigheden.

Critici wijzen er op dat de regering hiermee afwijkt van hetgeen bepaald is in de Veterans Health Care Act van 1992 . Daarin staat dat de ministeriële zorg voor veteranen geen abortuszorg aan vrouwen mag bieden en dat alleen het Congres de wet kan herschrijven. Het ministerie zegt daarentegen bevoegd te zijn om deze aanpassing te doen. Verwacht wordt dat de nieuwe regels bij de rechter zullen worden aangevochten. “Dat de regering Biden willens en wetens de wet overtreedt om abortus maar mogelijk te maken, is tekenend voor het gedram van de pro-choice Democraten,” stelt een woordvoerder van de conservatieve denktank The Heritage Foundation. “Inderdaad bij de komende midterms staat veel op het spel.”