Vanwaar de comeback?

Allereerst blijkt kernenergie een stabiele energiebron. Dat werd vooral sinds de oorlog in Oekraïne pijnlijk duidelijk toen de prijzen voor fossiele brandstoffen –met name aardgas– de pan uit rezen.

Daarnaast is kernenergie schoon. Uit de schoorsteen komt geen grammetje CO2. Tijdens de klimaattop in Glasgow vorig jaar verklaarde dan ook de ene na de andere overheid in te zullen zetten op kernenergie. En het Europese Parlement bestempelde nucleaire energie in juli nog als groen.

Hoe hard groeit kernenergie wereldwijd?
Na twee jaar daling van de capaciteit zat die in 2021 weer in de lift, blijkt uit een recent rapport. Maar de hoeveelheid stroom die ermee is opgewekt piekt nog niet. Met 2653 TWh wereldwijd opgewekte energie zat het vorig jaar vlak onder het record van 2006. In 2021 startte de bouw van maar liefst 10 centrales. In Argentinië, Bangladesh, Bulgarije, Canada, Tsjechië, Frankrijk, Egypte, Polen, Roemenië, Oekraïne en het Verenigd Koninkrijk zijn daarnaast plannen voor nieuwe. Net als in Nederland.

De Japanse premier gaf deze week aan onderzoek te willen doen naar nieuwe centrales, ondanks een jarenlang beleid om de afhankelijkheid van kernenergie af te bouwen. Ook de Zuid-Koreaanse regering kwam deze week met een nieuw plan. Daarin zou het aandeel nucleair groeien van iets minder dan een kwart naar bijna een derde van de stroomproductie in het Aziatische land. Het meest opvallend? Het zou ten koste gaan van duurzame energie.

Wat is dan de rol van kernenergie?
Kernenergie kan flink bijdragen aan de energiemix van de toekomst. Niet als achtervang –voor wanneer zonne- en windenergie niet beschikbaar zijn– maar als stabiele basislast.

Lees ook

Loopt Rusland inspecteurs kerncentrale voor de voeten?

Gaat kernenergie duurzame energie dan voorbijstreven?
Dat is niet waarschijnlijk. Dat komt vooral omdat de bouw van kerncentrales zo lang duurt. Voordat alles in kannen en kruiken zit, is het zo 15 jaar verder. Ondertussen wacht klimaatverandering niet. De gevolgen laten zich al voelen. Om de klimaatdoelen te halen en opwarming binnen de perken te houden, wordt een enorme opschaling van duurzame energie verwacht.

Daarnaast blijft nucleaire energie altijd zitten met een grote groep tegenstanders. Ook in Nederland buitelen pro en anti over elkaar. De acceptatie van de gevaarlijke energiebron blijft een achilleshiel.

Hoe zit dat?
De acceptatie van kernenergie komt en gaat in golven. Nu heeft het het tij mee. Maar er hoeft maar iet mis te gaan of de publieke opinie keert zich weer tegen de energievorm. In de jaren 70 heerste er optimisme. Zangers componeerden er zelfs liedjes over. Nog geen vijftien jaar later –na Tsjernobyl– sloeg het sentiment om. Dat gebeurde ook in 2011 na de ramp in het Japanse Fukushima. Volgens Our World in Data kwamen er door de laatste ramp 2314 mensen om. Dat schrok zo af dat diverse landen van de weeromstuit van hun kerncentrales af wilden.

Is een nieuwe kernramp realistisch?
Die is dichterbij dan ooit. In Oekraïne wordt er nu met vuur gespeeld door te vechten rond de grootste kerncentrale van Europa in Zaporizja. Een ramp ligt dan op de loer. Als er een reactor onploft, kan een radioactieve wolk over Europa trekken. Met alle gevolgen van dien. Dat zal de weerstand enorm laten groeien.

Zijn er nog andere manco’s aan kernenergie?
Al te zwaar leunen op kernenergie blijkt niet handig, bewees Frankrijk dit jaar. Meer dan de helft van de 56 kerncentrales zijn voor kortere of langere tijd inactief (geweest) door technische problemen of onderhoud. In weinig Europese landen liepen de elektriciteitsprijzen de afgelopen tijd dan ook zo hoog op als juist in Frankrijk.

Een ander –vrij onderbelicht– manco van kerncentrales is de koeling. Als de apparaten niet bij zee staan, zal er gekoeld moeten worden met rivierwater. Alleen verwachten deskundigen op steeds meer plekken op de wereld zoetwatertekorten. En in droge, hete zomers moeten kerncentrales niet zelden afschakelen.

Kunnen we niet af met alleen duurzame energie?
Dat zou het beste zijn. Helaas is de beste optie zelden de meest realistische. Jarenlang leefde veel scepsis over een toekomst met 100 procent duurzame energie (RE100). Want hoe kom je aan stroom als het niet waait en de zon niet schijnt? Echter, een nieuwe studie van deze zomer biedt perspectief. De auteurs bekeken alle onderzoeken die gingen over een elektricteitssysteem met enkel duurzame energie. Het onderzoek laat zien dat dit al economisch rendabel is ten opzichte van een systeem op fossiele brandstoffen.

„Eindelijk”, juichtte Auke Hoekstra van de Technische Universiteit Eindhoven naar aanleiding van de publicatie van de paper. „Veel jonge mensen zijn depressief omdat ze vinden dat de klimaatverandering niet te stoppen is. We willen hen hoop bieden door te laten zien dat onze wereld al haar energiebehoeften uit hernieuwbare energiebronnen kan halen tegen een prijs die lager is dan die van fossiele brandstoffen. Toen we dit voor het eerst voorstelden, werden we belachelijk gemaakt, maar dit artikel laat zien dat onze ideeën nu wetenschappelijke mainstream zijn.”

Het onderzoeksveld naar RE100 groeit snel, blijkt uit de studie. Het aantal publicaties loopt elk jaar snel op. Alleen vorig jaar al verschenen er meer dan honderd studies over het scenario met 100 procent duurzame energie. Dat is hoopvol, aldus Hoekstra. Want dat gaat inzicht geven in de hobbels en uitdagingen. Zoals: hoe om te gaan met de capaciteit van het elektranet, de benodigde energieopslag en de inzet van waterstof. Die hobbels nemen is nodig, in zowel een toekomst met als zonder kernenergie.