Dat stelt dr. Laurens Sparrius, onderzoeker bij Floron, een stichting die de inheemse flora in kaart brengt. Voorbeelden van twee ernstig bedreigde planten van voedselarme milieus zijn valkruid en rozenkransje. „Beide soorten waren in de jaren vijftig algemeen in Nederland. Je kon ze in vrijwel elk heidegebied vinden, en zelfs in wegbermen. Nu komen ze nog maar op een paar plekken voor.”

Tijm

De achteruitgang van de twee plantensoorten wijt de onderzoeker aan de verzurende werking van stikstof, waardoor onmisbare mineralen als calcium en kalium uit de bodem spoelen.

Sparrius vindt het ook interessant om naar minder zeldzame bewoners van heide en stuifzanden te kijken, zoals zandblauwtje, grasklokje en tijm. „Die zijn heel gevoelig voor verzuring. Deze planten kun je tijdens een wandeling op de hei tegenkomen, maar waren vroeger veel algemener.”

Een bedreiging voor veel stuifzanden vormt het grijs kronkelsteeltje, een mossoort die profiteert van stikstof en andere mossen, korstmossen en planten verdringt. Sparrius: „Het vormt een verstikkende mat, waardoor andere soorten zich niet kunnen vestigen. Dit is een heel duidelijk gevolg van de stikstofneerslag.” Onder meer op het Wekeromse Zand, het Kootwijkerzand en de Hoge Veluwe vormt het grijs kronkelsteeltje een ware plaag.

Zure regen

De afname in de diversiteit aan planten in Nederland gaat niet snel, maar is wel constant, zegt Sparrius: met zo’n 5 procent per decennium. „De grote achteruitgang hebben we al achter de rug door de zure regen in de jaren zeventig tot negentig.”

Als gevolg van de stikstofneerslag groeien stuifzandgebieden zonder beheer snel dicht. Jaarlijks verwijderen natuurbeheerders misschien wel een miljoen boompjes uit de stuifzanden. Sparrius: „Als de stikstofuitstoot omlaaggaat, hoeven er veel minder boompjes te worden gekapt. Dat scheelt enorm in de kosten.”