Lange files stonden er vorige week op de Krimbrug. Russische toeristen keerden massaal huiswaarts na zware explosies bij de militaire luchtmachtbasis Novofedorivka, vlakbij de Zwarte Zee. Het tafereel laat zien hoe veilig de Russen zich waanden in de Krim. Het gevoel van veiligheid nam na de explosies op 9 augustus al flink af. Afgelopen dinsdag waren er opnieuw ontploffingen in de Krim, dit keer bij een Russisch munitiedepot. Vrijdag was het weer raak, dit keer bij een militair vliegveld bij Sebastopol, meldde persbureau Reuters.

De psychologische klap door de aanvallen zal enorm zijn voor de Russen, meent Dick Zandee, defensiespecialist bij het Haagse Clingendael Instituut. „Het effect van de vernietiging van waarschijnlijk acht gevechtsvliegtuigen moeten we niet overdrijven. Die toestellen zijn weer aan te vullen. Maar de onzekerheid aan de Russische kant zal toenemen. Poetins leger dacht een veilige zone te hebben gecreëerd, waardoor Oekraïne niets kon beginnen op de Krim, maar nu blijken de Russen zelfs op het schiereiland niet veilig te zijn.”

Opslagschuurtjes

Zandee volgt de oorlog op de voet en bekeek uitgebreid beelden van de legerbasis en het munitiedepot die zijn getroffen.

Net als de meeste analisten gaat hij ervan uit dat de ontploffingen niet zijn veroorzaakt door langeafstandsraketten. „Op de foto van de luchtmachtbasis voor de explosies zie je links en rechts opslagschuurtjes. Op de foto van de situatie erna zijn enorm grote verschroeide oppervlakken zichtbaar, en geen kraters. Dat is niet wat je zou verwachten na de inslag van een langeafstandsraket.”

De Himars die de Oekraïners tot hun beschikking hebben, kunnen het niet geweest zijn. Ze kunnen niet verder dan 90 kilometer schieten en de getroffen luchtmachtbasis ligt meer dan 100 kilometer diep in de Krim. Zandee noemt nog de harpoons, antischeepsraketten die normaal gesproken doelen op zee aanvallen, en waarmee ook het Russische vlaggenschip Moskva in april werd neergehaald.

De defensiespecialist noemt het onwaarschijnlijk dat de aanvallen op de Krim hiermee gepleegd zijn. „Deze raketten kunnen honderden kilometers overbruggen, maar over land raken ze niet eenvoudig doel. Ze zoomen in op metaal, dus zo’n schuurtje zouden ze mogelijk niet eens raken.”

Sabotage

De meest logische verklaring van de explosies in de Krim is volgens Zandee sabotage door goedgetrainde Oekraïense eenheden die ter plekke bommen laten afgaan. Daarbij zijn ze mogelijk geholpen door de Oekraïnegezinde lokale bevolking.

Ook Patrick Bolder gaat ervan uit dat speciale Oekraïense eenheden, geholpen door de lokale bevolking, de aanvallen in de Krim hebben uitgevoerd. „Deze mensen zijn getraind om zeer zelfstandig te opereren”, legt de oud-beroepsmilitair uit. „Bovendien kan de Russische S-400 luchtafweer 360 graden om zich heen kijken. Die had dus, als het om langeafstandsraketten ging, deze allang kunnen zien aankomen.”

Sinds de Oekraïners westerse wapensystemen tot hun beschikking hebben, is hun strategie veranderd, analyseert Bolder, die momenteel verbonden is aan het Den Haag Centrum voor Strategische Studies. „Tegen de massaliteit van de Russen kan Oekraïne niet op. Daarom kiezen ze nu voor acties achter het front, zoals ook op de Krim. Als Rusland geen munitie of brandstof meer naar het front kan brengen, hebben ze geen voordeel meer van hun overmacht in de aantallen.”

De aanvallen op de Krim zijn een hard gelag voor Rusland, legt Bolder uit. „Soldaten kunnen niet onophoudelijk vechten, en dus rusten de troepen die in de Zuid-Oekraïense stad Cherson zijn gelegerd, op de Krim uit. Een 
soort roulatiesysteem. Maar nu kunnen ze op het schiereiland niet langer bijkomen, omdat ze ook daar aan hun verdediging moeten denken.”

Beide analisten wijzen verder op de steeds langer wordende aanvoerlijnen van de Russen. Doordat Oekraïne met de Himars tal van Russische munitiedepots en commandoposten trof, moeten de Russen hun logistieke knooppunten verder van het front leggen. Dat is voordelig voor Oekraïne, want het haalt de vaart uit de aanval, legt Bolder uit.

Bruggen

Welke uitwerking de Oekraïense aanvallen daadwerkelijk op de strijd hebben, moet nog blijken, meent Zandee. „Ze maken de strijd voor Oekraïne om Cherson makkelijker. Ook het vernietigen van de bruggen over de Djnepr is in het voordeel van Oekraïne. Daardoor kan Rusland veel moeilijker zwaar materieel overzetten. De troepen raken op die manier afgesloten van hun voorraden.”

Hoewel het einde van de oorlog onbekend is, neemt Zandee een „langzame verschuiving van de balans in het voordeel van Oekraïne” waar. „Je ziet dat ze her en der weer in de aanval gaan. Ik sluit niet uit dat de Russische president Vladimir Poetin zal aankoersen op een tijdelijk akkoord. Maar als de Oekraïners aan het winnen zijn, is het nog maar de vraag of ze daarvoor openstaan.”