Ouderen hebben het niet best in Colombia. Slechts 23 procent van hen krijgt een pensioen en AOW bestaat vooralsnog niet. Ruim een kwart van de ouderen werkt daarom door na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Vier portretten.
Voor wie afkomstig is uit een verzorgingsstaat waarin het allemaal best goed geregeld is, kan een bezoek aan Colombia een ontluisterende ervaring zijn. Van taxichauffeurs tegen de tachtig tot straatverkoopsters van dik in de zeventig, en vuilnisverzamelaars die op vergevorderde leeftijd zware handkarren met blik en karton door de drukke straten duwen: het is een volledig normaal straatbeeld in Colombia.
Het merendeel van deze ouderen werkt niet voor de lol. Ze hebben de inkomsten hard nodig. Slechts 23 procent van de meer dan 7 miljoen ouderen in Colombia heeft toegang tot een pensioen. Dat heeft verschillende oorzaken. Een groot probleem is de gigantische informele economie. Ongeveer de helft van de werkzame bevolking werkt zwart, en verdient daarbij net genoeg om rond te komen. Bijdragen aan een pensioenfonds of sparen voor de oude dag is een utopie wanneer je hooguit tien dollar per dag verdient.
Maar ook veel Colombianen in loondienst krijgen uiteindelijk geen pensioen. Het pensioensysteem is een geval van alles-of-niets: alleen wie een minimum van 1300 weken –zo’n 25 jaar– bijdraagt aan het fonds, kan uiteindelijk met pensioen gaan. Wie dat niet redt, bijvoorbeeld omdat die tussentijds een baan kwijtraakte en stopte met bijdragen, krijgt hooguit zijn of haar bijdragen terug. Maar de zwakke Colombiaanse munt devalueert zo snel dat die bijdragen decennia later weinig meer waard zijn.
Een bijstandsuitkering vergelijkbaar met onze AOW bestaat vooralsnog niet. Voor ouderen zonder inkomsten bestaan alleen een paar kleine toelagen van tussen de 20 en 30 euro per maand. Aalmoezen, noemde de onlangs gekozen linkse president Gustavo Petro deze toelagen. Hij won de verkiezingen onder andere met de belofte om Colombia’s ouderen zonder pensioen voortaan elke maand een uitkering ter waarde van een half minimum maandsalaris (het huidige minimumloon is ongeveer 250 euro per maand in Colombia).
En dat is hard nodig, want ook Colombia vergrijst op hoog tempo. In vijftien jaar tijd steeg het percentage ouderen in het land van 6,9 procent naar 13,8 procent, en naar verwachting zal dat aantal in 2030 meer dan 16 procent bedragen. Ondertussen dragen nog steeds maar drie op de tien van de werkzame bevolking bij aan een pensioenfonds. Een tikkende tijdbom, kortom.
