De Italiaanse regeringscrisis is geëindigd in een dramatische ontknoping. Premier Mario Draghi riep woensdagochtend in de Senaat op tot herstel van de nationale eenheid, maar exact het tegenovergestelde is gebeurd.
Waar de crisis werd ingeleid door de Vijfsterrenbeweging (M5S) en haar leider Giuseppe Conte, gaven uiteindelijk de rechtse regeringspartijen Lega en Forza Italia de doorslag. Daaraan ging een lange dag vooraf van slinkse manoeuvres en onverwachte wendingen.
De crisis begon vorige week donderdag toen Draghi zijn ontslag aanbood aan president Mattarella, nadat de M5S bij een vertrouwensstemming het kabinet niet had gesteund. Het was de climax van maanden van toenemende oppositie vanuit de regeringscoalitie zelf, waardoor er volgens Draghi niet langer te werken viel.
De Italiaanse president, Sergio Mattarella, weigerde echter het ontslag te aanvaarden als niet eerst een lijmpoging zou worden gedaan. Daarom verzocht hij Draghi om in het parlement zijn standpunt uit te leggen in de hoop dat een doorstart mogelijk zou zijn. De vijf tussenliggende dagen konden daarbij gebruikt worden om de storm te beteugelen, maar daar is niet veel van terecht gekomen. Binnen de M5S tekende zich een nieuwe scheuring af tussen voor- en tegenstanders van Draghi.
Tegelijk schaarde ook de leider van de Lega, Matteo Salvini, zich in het anti-Draghi kamp, vooral om electorale redenen. In de peilingen staat het rechtse verbond van Lega, Forza Italia (Berlusconi) en oppositiepartij Fratelli d’Italia al maanden op winst en de door de M5S-voorman Giuseppe Conte ontketende crisis bood een welkome gelegenheid om die te verzilveren. Zoals een commentator beeldend zei: „Conte heeft de boom geschud en Salvini heeft de peren opgeraapt.”
Verwijten
De toespraak van Draghi tot de Senaat droeg ook niet direct een verzoenend karakter. De premier ging uitgebreid in op de „tegenwerking en ultimata” waardoor hem in de afgelopen maanden het werken onmogelijk was gemaakt. Als voorbeelden noemde hij de steun aan de protesten tegen de regering van onder meer taxichauffeurs, uitbaters van strandtenten en tegenstanders van wapenleveranties aan Oekraïne, LNG (gas) terminals en afvalverbrandingsinstallaties.
Verwijten die veel weg hadden van een ”take it or leave it” en danig in het verkeerde keelgat schoten van de betreffende partijen, Lega en M5S. In het debat maakte Lega, gesteund door Forza Italia, daarop ook duidelijk dat er geen sprake kon zijn van een voortzetting van de huidige coalitie. Alleen een nieuw kabinet-Draghi met een grondig gewijzigd programma en nieuwe ministers was aanvaardbaar, betoogde Legawoordvoerder Massimiliano Romeo.
Daar kon Draghi uiteraard niet mee instemmen en dat was ook de bedoeling. De stemming daarna was dan ook niet meer dan een formaliteit.
Steun
Het paradoxale van de situatie is dat de regering-Draghi ten val kwam, nadat in het land juist een massale steun voor hem was georganiseerd. Werkgevers- en werknemersorganisaties, 2000 burgemeesters, de Italiaanse bisschoppen, de gezondheidszorg, de sportwereld, academici: ze schaarden zich allemaal achter hem. In Rome en Milaan ontstonden spontane demonstraties, voor de verandering nu eens niet tegen, maar vóór de regering.
Draghi liet niet na om daarnaar te verwijzen in zijn pleidooi voor een hernieuwde samenwerking: „Dat vraag ik u niet, dat vragen de Italianen!” Maar het mocht niet baten, net zo min als de talrijke buitenlandse steunbetuigingen, tot aan de Oekraïense premier Zelinski toe.
Met de val van Draghi slaat Italië internationaal een modderfiguur, maar het is typerend voor de Italiaanse politiek dat die zich daar maar weinig aan gelegen laat liggen. Een van de weinige uitzonderingen is minister voor het Zuiden, Mara Carfagna, die als dissident binnen haar partij Forza Italia twitterde: „Als Italië een van de meest geachte premiers van Europa naar huis stuurt, dan zal ons hele systeem daarvoor de prijs betalen.” Dagblad La Stampa gaf donderdagmorgen uiting aan de verontwaardiging met een kop over de hele linie: Vergogna (Schande).
