Poetin draait gaskraan voorzichtig open
Rusland is na het afronden van het onderhoud aan de Nord Stream-gaspijplijn weer begonnen met het aanvoeren van gas richting Duitsland. Dat heeft Nord Stream AG, de uitbater van de leiding onder de Oostzee, donderdagmorgen bekendgemaakt.
Europese landen hebben met spanning naar deze dag uitgezien. De angst was dat Rusland de gastoevoer helemaal zou stoppen als vergelding voor de Europese sancties tegen het land. Van een absolute stop is dus geen sprake, al was het net na het opendraaien van de gaskraan onduidelijk hoeveel gas de Russen leveren.
Het duurt namelijk enige tijd voordat de gastoevoer op niveau is. In het eerste uur ging het om 30 procent van de normale capaciteit, maar de gastoevoer wordt geleidelijk opgevoerd. Uit de opdrachten voor de gastoevoer valt op te maken dat Rusland 40 procent van de normale hoeveelheid wil sturen, net zoveel als voor het onderhoud.
De Nord Stream-pijplijn was sinds vorige week maandag gesloten voor gepland onderhoud. Omdat Rusland daarvoor de toevoer al beperkt had, was er veel onzekerheid over hervatting van de levering. Als die wordt hersteld, kan dat de Europese landen helpen hun gasvoorraden aan te vullen. De Europese Unie wil dat de lidstaten hun opslagen tot zeker 80 procent hebben gevuld voor het winterseizoen begint.
Overmacht
Al voor het onderhoud schroefde Gazprom de gastoevoer via de Nord Stream-verbinding met 60 procent terug. Dat kwam doordat een gasturbine, die zorgt voor de stroming van het gas, voor onderhoud in Canada was en vanwege de sancties tegen Rusland niet meer terug mocht. Tenminste, dat was de lezing van Gazprom dat zich inmiddels beroept op overmacht omdathet bedrijf die turbine nog steeds niet in handen heeft. Daarmee wil het staatsgasbedrijf vermoedelijk voorkomen dat het schadevergoedingen moet betalen nu het zijn contractuele verplichtingen niet nakomt.
Duitsland, dat in Europa het meest afhankelijk is van Russisch gas, betichtte Rusland al van politieke spelletjes, maar lobbyde wel bij Canada om de gasturbine vrij te geven. Dat viel niet goed bij Oekraïne en hoeft ook geen garantie te zijn dat de gastoevoer op peil blijft. Duitsland sprak de verwachting uit dat Rusland de gastoevoer hervat en wijst op de contractuele verplichtingen van Gazprom. Maandag liet de Europese Commissie weten ernstig rekening te houden met het stopzetten van de Russische gasleveringen. De Duitse pijpleidingbeheerder Gascade verwachtte eerder dat de leveringen donderdag weer even groot zouden zijn als vlak voor het onderhoud.
De Russische president Vladimir Poetin gaf woensdag aan dat er weer gas gaat stromen, mits er aan voorwaarden wordt voldaan. Zonder bijvoorbeeld de gereviseerde turbine kan er volgens hem niet meer dan 20 procent van de normale hoeveelheid gas door de pijplijn. Gazprom zei diezelfde dag al niet over de juiste documenten te beschikken om de turbine weer te installeren.
Pijn
Machiel Mulder, hoogleraar energie-economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, begrijpt wel waarom Poetin de gaskraan voorzichtig opendraait. „Het Kremlin hoopt zo voor onrust in Europa zorgen”, aldus de professor. „Hoeveel gas komt er straks binnen en welk land krijgt wat?”
Daarbij verdienen de Russen met het weinige gas dat ze aanvoeren, veel geld. Mulder: „Normaal betalen klanten gas zo’n 20 euro per megawattuur, nu brengt dezelfde hoeveelheid het achtvoudige op. Rusland profiteert op dit moment dus optimaal van de situatie.”
Op lange termijn zal dat veranderen, verwacht Mulder. Hij ziet dat Europa versneld naar alternatieven voor aardgas zoekt. Als Europa die vindt, heeft Rusland een probleem. „De gasprijs zal dan flink gaan zakken. Als de Europese afzetmarkt wegvalt, lopen de gasbaten van Rusland drastisch terug.”
Mulder rekent erop dat de gasprijzen in Europa voorlopig nog hoog zullen blijven. „De economische consequenties zijn niet gering, maar die gevolgen kun je ook als noodzakelijk onderdeel zien van het proces om van het Russisch gas af te komen. De economische pijn die we gaan ondervinden is onvermijdelijk als we minder afhankelijk van Poetin willen worden.”
Nu Rusland weer gas naar Europa stuurt, zijn de gasprijzen zijn licht gedaald. Direct bij de opening van de toonaangevende gasbeurs van Amsterdam ging de prijs 6,5 procent omlaag, maar daarna herstelde die zich weer iets. Rond 08.15 uur was gas een kleine 4 procent per megawattuur goedkoper.
