Als de economie in twee opeenvolgende kwartalen krimpt, spreken we van een recessie. Of er sprake is van krimp –of groei– stellen economen vast door te kijken naar het nationaal bruto binnenlands product (bbp): de totale toegevoegde waarde, uitgedrukt in euro’s, van alle geproduceerde goederen en diensten in een land binnen een bepaald tijdsbestek.

Zodra het bbp minstens twee kwartalen achter elkaar afneemt, verkeert een economie officieel in een recessie. Tegenover zo’n economische terugval staat expansie: economische groei.

Een recessie ontstaat meestal niet zomaar; veelal is die het gevolg van een economische schok. Voorbeelden daarvan zijn de terroristische aanslagen op de Twin Towers in New York in 2001 of, meer recent, de coronapandemie. Zulke plotselinge, onvoorziene gebeurtenissen kunnen ervoor zorgen dat mensen ineens de hand op de knip houden.

In deze tijd lijken er zich zelfs meerdere economische schokken voor te doen. Op mondiale schaal spelen bijvoorbeeld de torenhoge inflatie, de oorlog in Oekraïne en verstoringen in de toeleveringsketens van belangrijke onderdelen en ook eindproducten vanwege corornalockdowns in China. Vorige week schatte Christian Sewing, topman van de Deutsche Bank, de kans dat de wereldeconomie in een recessie belandt daarom in op 50 procent.

Scenario’s

Ook economen van grote Nederlandse banken waarschuwen dat een recessie in de tweede helft van dit kalenderjaar waarschijnlijk is. Zo lieten cijferaars van ABN AMRO vorige maand al weten dat de kans op een economische neergang steeds aannemelijker wordt. De Rabobank gaf toen aan sowieso te rekenen op een recessie waardoor de economie volgend jaar naar verwachting met 0,2 procent krimpt.

Carlijn Prins, senior econoom bij de Rabobank, bestudeert onder meer het spaargedrag van Nederlanders en heeft meegewerkt aan de raming van de bank. Hierbij wordt gekeken naar meerdere scenario’s, waarin het zowel mee als tegen kan vallen. Prins: „Het scenario van een milde terugval achten wij het meest waarschijnlijk. Die krimp verwachten we in het vierde kwartaal van dit jaar en het eerste kwartaal van 2023.”

Wat gaat de consument van een recessie merken? Volgens Prins ligt dat er vooral aan de oorzaak van de recessie. In dit geval spelen de stijgende prijzen en de daarbij achterblijvende koopkracht een grote rol. „Voor huishoudens zal het lastiger worden om rond te komen. Niet alleen de energierekening stijgt, maar ook in de supermarkt en op het terras stijgen de prijzen”, aldus Prins.

Werkloosheid

Op een recessie volgt veelal een behoorlijk oplopende werkloosheid. Bedrijven produceren minder, waardoor er minder personeel nodig is. Volgens Prins zal het zover voorlopig niet komen; ze verwacht vooreerst een lichte stijging van de werkloosheid vanaf het eerste kwartaal in 2023. Dit komt onder meer doordat bedrijven minder vacatures zullen uitzetten en omdat meer bedrijven failliet zullen gaan.

Werknemers die op straat komen te staan, zullen waarschijnlijk snel weer een baan vinden, denkt Prins. „Dat komt vanwege de huidige krapte op de arbeidsmarkt. Om die reden verwachten we dus een milde recessie.”

Een recessie zou een ander maatschappelijk probleem, de huidige krapte op de arbeidsmarkt, kunnen verlichten. Prins: „Het zou de druk op de arbeidsmarkt in elk geval tijdelijk wat kunnen verminderen, al hoop je natuurlijk dat de krapte op andere manieren wordt bestreden. Bijvoorbeeld doordat bedrijven innoveren, zodat ze met dezelfde mensen meer kunnen maken.”

Sparen

Of het als consument verstandig is om tijdens een recessie geld uit te geven of de hand juist op de knip te houden? Prins: „Als individu kan het verstandig zijn om terughoudender te zijn als je je zorgen maakt om je baan, maar voor de economie als geheel is het beter als mensen geld blijven uitgeven. Zo blijven bedrijven inkomsten genereren en hoeven er minder ontslagen te vallen.”

Mensen zijn eerder geneigd geld te sparen als de werkloosheid oploopt en hun eigen baan bijvoorbeeld op de tocht komt te staan. Omdat het met de werkeloosheid vermoedelijk zal meevallen, verwacht Prins niet dat consumenten massaal geld zullen gaan oppotten. „Het CBS meet maandelijks het consumentenvertrouwen. Dat neemt de laatste tijd behoorlijk af, maar mensen blijken wél positief te zijn over de werkgelegenheid. Ik verwacht dat dit voorlopig zo zal blijven.”