Na bijna vijftig jaar is het in Amerika niet meer vanzelfsprekend dat een vrouw in elke staat van de VS een abortus kan laten uitvoeren.

De meerderheid van de opperrechters heeft vrijdag een streep gezet door de uitspraak van 1973 in de zaak die bekend staat als Roe vs. Wade. Op die uitspraak was de Amerikaanse regelgeving voor abortus gebaseerd. Uitgangspunt daarbij was dat vrouwen het recht hebben te beslissen over hun eigen lichaam.

De afzonderlijke staten mochten sindsdien abortus niet verbieden als die wordt uitgevoerd voordat het ongeboren kind levensvatbaar is. Daarbij werd in het algemeen de grens van 22 tot 24 weken zwangerschap aangehouden.

De uitspraak van 1973 werd nog eens door het hooggerechtshof bevestigd in 1992, in de zaak die bekend staat als Planned Parenthood v. Casey. Het hof heeft deze beide uitspraken nu verworpen.

Verdriet

Pogingen van staten om striktere regels in te voeren, liepen in het verleden steeds weer stuk op de regelgeving uit 1973. De directe aanleiding om die uitspraak ditmaal te verwerpen, was de zaak naar aanleiding van een strenge abortuswet van de zuidelijke staat Mississippi. Die wet verbood abortus na vijftien weken. Met het schrappen van het landelijk recht op abortus is deze strengere wet toegestaan.

De opperrechters hebben overigens niet gezegd dat abortus moord is, zoals de prolifebeweging graag wilde. Het hof heeft alleen bepaald dat er geen grondwettelijk recht op abortus bestaat. Afzonderlijke staten mogen beslissen of de ingreep wel of niet is toegestaan. Naar verwachting wordt abortus na deze uitspraak illegaal in de helft van de Amerikaanse staten. Het gaat vooral om staten in het zuiden en het binnenland van de Verenigde Staten.

Andere staten, zoals Californië en New York, hebben juist ruimere abortuswetgeving. Enkele van hen hebben inmiddels aangekondigd vrouwen te willen helpen die in hun eigen staat geen mogelijkheid zien om de zwangerschap te laten beëindigen.

In het hooggerechtshof stemden zes van de negen rechters voor het schrappen van het landelijk recht op abortus. Alle zes staan bekend als conservatief; drie van hen zijn door president Donald Trump benoemd. Juist vanwege hun conservatieve opvattingen –vooral ten aanzien van abortus– was hun voordracht bij Democraten omstreden.

Verklaring

De drie progressieve opperrechters lieten in een gezamenlijke verklaring weten het niet eens te zijn met het besluit. „Wat de exacte reikwijdte van de komende wetten ook is, één resultaat van de beslissing van vandaag is zeker: de inperking van de rechten van vrouwen en van hun status als vrije en gelijke burgers”, schrijven ze. „Met verdriet, voor deze rechtbank, maar meer voor de vele miljoenen Amerikaanse vrouwen die vandaag een fundamentele grondwettelijke bescherming hebben verloren. We zijn het er niet mee eens.”

De Amerikaanse bevolking is verdeeld over het recht op abortus. Iets meer dan de helft (54 procent) is grotendeels of volledig voorstander; 41 procent is er grotendeels of volledig op tegen.

Republikeinse politici in Washington zijn in het algemeen opgetogen over het besluit van het hooggerechtshof. Velen van hen zien dit ook als „een positieve opbrengst” van de regering-Trump, die destijds conservatieve rechters benoemde.

Democraten zijn daarentegen zeer negatief. De Democratische voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Nancy Pelosi, zegt dat het hof verraad heeft gepleegd ten opzichte van minstens de helft van bevolking. De Democraten hebben recent al aangekondigd snel een wetsvoorstel in te dienen waardoor het recht op abortus wordt hersteld. Algemeen is echter de verwachting dat deze wet niet door de Senaat zal worden goedgekeurd. Daar hebben Republikeinen en Democraten evenveel zetels. Echter met de komende verkiezingen –in november– zouden de Democraten in de Senaat weleens hun meerderheid kunnen kwijtraken.

Keuzevrijheid

De Amerikaanse president Joe Biden heeft eerder al verklaard dat hij zich tegen dit besluit van het hof zou verzetten. Hij noemde het „radicaal” en de keuzevrijheid van vrouwen „fundamenteel”.

De toonaangevende abortusaanbieder in de Verenigde Staten, Planned Parenthood, zwoer vrijdag dat het ondanks het besluit van het hooggerechtshof „nooit zou stoppen met vechten” voor mensen in nood. „We weten dat je op dit moment veel dingen voelt: pijn, woede, verwarring. Wat je ook voelt, het is oké. We zijn bij je en we zullen nooit stoppen met voor je te vechten”, twitterde de organisatie.

De prolifebeweging is echter „dankbaar en opgetogen” over het besluit van de opperrechters. „Een verhoring van het gebed van miljoenen”, zei een woordvoerder vrijdag.