De militaire operatie in de Donbass heeft Russische christenen de afgelopen maanden in een lastig parket gebracht. Velen zijn goede burgers en patriotten van hun vaderland, Rusland, en het merendeel van de kerkleden heeft er begrip voor waarom Rusland op 24 februari in de aanval ging. Dubbel, want zich uitspreken vóór een oorlog gaat de meesten toch te ver.

Die spagaat klonk ook door in de woorden van Sergej Rjachovski, de hoogste bisschop van de Russische Unie van Evangelische en Pinkstergemeenten (CEF), toen hij op 25 februari –een dag na de inval– een toespraak hield. Hij benadrukte de banden tussen het Russische en Oekraïense volk en gaf aan dat „veel zendelingen uit Oekraïne” nu voorgangers en bisschoppen zijn van Russische kerken. „Ik ben er zeker van dat dit zal bijdragen tot een snelle verzoening”, zei hij.

In zijn speech hield Rjachovski zich afzijdig van een veroordeling van de oorlog, maar hij noemde deze vanuit Russisch perspectief wel een „conflict dat het karakter draagt van broedermoord, die al acht jaar duurt.” Ook riep de bisschop ertoe op niet te veel op sociale netwerken te plaatsen, waar „de oorlog van passies en emoties woedt.” Beter is het volgens hem om te vasten en te bidden om een „goddelijke oplossing.”

Ruzie

Ruzie ontstond pas nadat bisschop Rjachovski zich tijdens een interreligieuze rondetafelzitting in de Doema –het Russische parlement– had uitgesproken tegen „fascisme en nazisme in de 21e eeuw.” Conclusie van het evenement, dat ook werd bijgewoond door orthodoxe en moslimleiders, was dat er steun zou worden uitgesproken voor het „denazificeren” van Oekraïne en het een halt toeroepen aan discriminatie van Russischtaligen.

De uitspraken van kerkleider Rjachovski waren voor de Oekraïense kerkunie ”Woord van Leven”, onderdeel van de Russische CEF, een brug te ver. Volgens de Oekraïners was zijn „ondubbelzinnige steun voor de oorlog, met christelijke liefde gemotiveerd” reden om de betrekkingen met pastores in Rusland „tijdelijk te beëindigen.” De raad van ”Woord van Leven” wil eerst een duidelijke stellingname tegen de oorlog en „openlijk berouw voor de oorlog en de zonden van volk en regering” van Rusland en „berouw van Sergej Rjachovski.”

Er klonk ook kritiek vanuit Rusland zelf: „Wat is er gebeurd, Sergej Vasiljevitsj”, schreef bisschop Vasilii Kogan, afkomstig uit Oekraïne, vanuit zijn kerk in Novosibirsk. „De meeste christenen in Rusland zwijgen nu; ik veroordeel ze niet. Maar het is één ding om te zwijgen, en iets heel anders om op te komen voor degenen die vreedzame Oekraïense steden met de grond gelijkmaken en broederlijke mensen met tanks verpletteren.”

„Kan een bisschop zelfs een ideologie steunen die het doden van mensen rechtvaardigt”, vroeg Kogan, die de afgelopen maanden in Oekraïne veel mensen uit hun schuilkelders hielp evacueren, zich af. „Terwijl je broers worden doodgeschoten in de straten van Oekraïense steden, verleid je duizenden Russische christenen en overtuig je hen met je toespraken dat Rusland hier „liefde brengt.””

Berouw

In een videoreactie liet bisschop Rjachovski weten dat zijn Russische protestantse kerk haar Oekraïense broeders met diep begrip behandelt: „Wij ervaren ook de pijn, we voelen het lijden dat ze hebben als gevolg van bepaalde politieke trends die nu in de wereld heersen, als gevolg van wereldwijde geopolitiek.”

Volgens de bisschop haalden velen zijn uitspraken uit de context. Wat hij in de Doema eigenlijk had geprobeerd te zeggen, was dat „haat wordt overwonnen door liefde”; hij had niet opgeroepen tot „doden met liefde.” Volgens Rjachovski is de harde verklaring van de Oekraïense protestantse organisaties in lijn met de „Russofobie” die zich actief over de wereld verspreidt.

Toch zei de bisschop niet bereid te zijn aan de eisen van de Oekraïense broeders te voldoen: „We blijven voor hen bidden, maar van onze kant zal er geen reactie komen, geen antwoord, we gaan geen olie op het vuur gooien.”

Ook zei Rjachovski dat Russische christenen, als „burgers en patriotten”, zich niet moeten bemoeien met de politiek. „We bidden voor onze leiders, we bidden voor onze president, voor het volk van Rusland en het volk van Oekraïne. We geloven dat de speciale operatie, de vijandschap, op een dag zal eindigen, en we onze relatie zullen heroverwegen en God en de volkeren van onze landen blijven dienen.”