Daarmee is zij de grootste, vergeleken met soortgelijke stichtingen in andere provincies. Wat verklaart het succes van SOGK? Een van de factoren is dat de ontkerkelijking in Groningen al langer aan de gang is dan in andere gebieden en dat het probleem van het behoud van de kerken daar dus al langer urgent is. Er is wel iets gewijzigd. Jur Bekooy, als bouwkundige verbonden aan SOGK: „Vroeger was onze stichting vooral nodig om kerken van het verval te redden. Tegenwoordig gaat het nog meer dan vroeger ook om het gebruik van de kerk.”

Een tweede factor is de schoonheid van de Groninger kerken. De SOGK neemt alleen kerkgebouwen over die op de landelijke monumentenlijst staan. Volgens Bekooy zijn er in Groningen in totaal ongeveer 220 rijksmonumentale kerken. Daarvan zijn er nu dus honderd eigendom van SOGK. Van de achttien kerken die zijn opgenomen in het Grootste Museum van Nederland staan er vier in Groningen.

Preekstoel

Daarbij hoort de Mariakerk in Uithuizermeeden, de honderdste kerk van SOGK, niet. Maar het had zomaar gekund. Het kerkgebouw aan de rand van de Waddenzee is zowel aan de buitenkant als aan de binnenkant een ”pronkjewail”, zoals de Groningers zeggen.

Buiten vallen vooral de witgepleisterde muur en de sierlijke –bijna vijftig meter hoge– toren, met veel wit en blauw, op. Blikvangers in het interieur zijn de rijkversierde preekstoel, de sierlijke herenbanken, het monumentale orgel en een indrukwekkend grafmonument uit 1574 .

Het orgel dateert uit 1785 en is gebouwd door de beroemde orgelbouwer A. A. Hinsz. Het is recent grondig gerestaureerd. Tijdens de overdracht van de kerk vrijdag was de prachtige klank te beluisteren: organist Ties Molenhuis speelde sonate nr. 4 in F-dur van Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788). Er was ook jazzmuziek, van het duo Zala & Chris.

Het kerkgebouw is uitdrukkelijk bedoeld voor een groot aantal verschillende activiteiten. De protestantse gemeente Uithuizermeeden –die de kerk voor het symbolische bedrag van 1 euro heeft overgedragen– kan er diensten blijven houden. Verder worden er orgelbespelingen gehouden, ook voor liefhebbers van buiten de provincie. Daarnaast hebben deze en andere Groninger kerken andere functies gekregen. Ze dienen voor samenkomsten van dorpelingen, lezingen en concerten, maar ook voor toeristen die het erfgoed willen bezoeken of er gewoon tot rust willen komen.

Pim de Bruijne, voorzitter van de raad van toezicht van SOGK, verwoordde het tijdens de overdracht van de Mariakerk als volgt: „Veel mensen, religieus of niet, hebben bij het bezoek van een kerk een gevoel van verbondenheid met de generaties van vroeger, een gevoel van zingeving. De kerk is het gebouw van verbondenheid.”

Groninger ziel

René Paas, commissaris van de Koning in de provincie Groningen, stelde in zijn toespraak dat „je niet religieus hoeft te zijn om aan de kerken gehecht te zijn. Als je van dorp naar dorp rijdt, herken je de dorpen aan hun torens. Wie de hoeder is van de oude Groninger kerken, is de hoeder van de Groninger ziel.”

Hij eindigde zijn toespraak met een toespeling op de gelijkenis van de Goede Herder, Die het ene schaap ging zoeken en de 99 andere schapen achterliet. „De gelijkenis eindigt met een groot feest. Het is nu feest, maar blijf goed zorgen voor de 99 andere kerken.”

Patty Wageman, directeur van SOGK, ervaart de overname van een kerk als een memorabel ogenblik. „Dit zijn gevoelige momenten. Er is sprake van een cesuur in de geschiedenis. Het vertrouwen dat we krijgen, ontroert me.”

Bruidsschat

Het honderdste kerkgebouw is voor SOGK –met 6400 donateurs– geen grens. Wageman: „Het huidige beleid wordt voortgezet. Het initiatief voor een overdracht gaat niet van ons uit. We zijn niet op overnamepad en zoeken het contact met de kerkelijke gemeenten niet zelf. Maar als een eigenaar aanklopt, staat de deur open en wordt er overlegd. We zijn op dit moment met diverse eigenaren van kerken in overleg.”

Bekooy: „SOGK stelt wel eisen voor een overdracht. We nemen het kerkgebouw voor een symbolisch bedrag over. De kerkelijke gemeente moet een bruidsschat meenemen en ze kan de kerk niet volledig terughuren. Dat betekent overigens niet dat ze er geen diensten meer mag houden. De kerk kan in de meeste gevallen voor kerkelijke bijeenkomsten worden gehuurd.”