Voordat ik begon aan een ruim dertig jaar durende loopbaan in de journalistiek, studeerde ik planologie aan de Universiteit van Amsterdam. Dat is een brede studie die zich richt op volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en demografie. Met die opleiding heb ik verder nooit iets gedaan, al ondertekende ik een ingezonden opiniestuk dat met dat onderwerp te maken had, soms als planoloog.

Zo kon het gebeuren dat ik eind jaren negentig werd uitgenodigd om als deskundige op de radio mijn licht te laten schijnen op het onderwerp ”overbevolking”. Tijdens de uitzending betoogde ik onder meer dat er een oorzakelijk verband bestaat tussen de hoge bevolkingsdichtheid in dit land en de toegenomen irritatie en agressie. Ook liet ik vallen dat het onmogelijk is voor een wiskundige of een econoom om uit te rekenen wanneer een land precies ‘vol’ is.

Om voor een passend weerwoord te zorgen, had de redactie twee overheidsambtenaren uitgenodigd die volhielden dat het allemaal wel meeviel en dat er ruimte genoeg was voor iedereen. De twee kenden elkaar niet, maar wisselden na afloop in de lift visitekaartjes uit om contact te houden. Zo maak je van het ambtenarenapparaat vanzelf een echokamer en creëer je een overheid met oogkleppen op.

Inmiddels zijn we ruim twee decennia verder en leven er in dit land geen 15,8 miljoen mensen meer, maar zijn we hard op weg naar de 18 miljoen. Die groei is bijna volledig toe te schrijven aan een positief migratiesaldo. Om een idee te geven: door import neemt de bevolking elke tien jaar toe met circa 1 miljoen mensen. Met een natuurlijke groei, dat wil zeggen een geboorteoverschot, zou het meer dan een halve eeuw (!) duren voordat er zoveel mensen bij kwamen.

Voor dit jaar moeten de prognoses voortdurend worden bijgesteld. Zo schreef Jan Latten, voormalig hoofddemograaf van het Centraal Bureau voor de Statistiek, eerder deze week in de krant dat we dit jaar mogelijk uitkomen op 200.000 nieuwkomers. Met zulke aantallen ben je feitelijk de eerste zes maanden van het jaar huizen aan het bouwen voor mensen die nu nog niet eens in ons land verblijven.

Bevolkingsgroei in absolute aantallen zegt op zich weinig, dus daarom kijken demografen ook altijd naar de bevolkingsdichtheid. Dan blijkt dat Nederland, met 519 mensen per vierkante kilometer, veruit het dichtstbevolkte land van Europa is. België volgt op relatief korte afstand, maar in de meeste andere landen is het al snel de helft of veel minder. Zo telt Frankrijk slechts 112 mensen per vierkante kilometer.

Bijna elk hoofdpijndossier in Den Haag, of het nu om files gaat, woningnood, stikstof of overvolle fietspaden, heeft te maken met dit onderwerp, terwijl het in debatten wordt genegeerd of aangeduid als stemmingmakerij.

Wie van taal houdt, kan nog wel glimlachen om het feit dat oprechte zorgen over bevolkingsdichtheid worden weggezet als populisme, maar het zou goed als er in elk debat over ruimtegebruik tevens plaats is voor het onderwerp ruimtegebrek.

De auteur is publicist. Voor eerdere columns zie rd.nl/hormann. 
Reageren? hormann@refdag.nl