De invoering van een landelijk bindend correctief referendum is daarentegen vrijwel zeker van de baan.

Een voorstel voor zo’n landelijke noodremprocedure werd woensdag besproken in de Tweede Kamer. Tweederde van de Kamerleden moeten daarmee instemmen, omdat het de tweede beslisronde van een door de SP aanhangig gemaakte procedure voor een Grondwetswijziging betreft.

Tijdens het debat werd duidelijk dat die steun er zo goed als zeker niet gaat komen. Enkele weken geleden bepleitte de SP een time-out, in de hoop alsnog enkele VVD’ers of CDA’ers te kunnen paaien, maar de verhoudingen in de Kamer blijven ongewijzigd. VVD, CDA en SGP (samen 51 zetels) voelen er niet voor als burgers reeds door de volksvertegenwoordiging aanvaarde wetten kunnen terugdraaien en blijven bij hun verzet, zo bleek woensdag.

D66, net als de SP pleitbezorger van een bindend correctief referendum, deed daarop een voorstel om te redden wat er te redden valt.

Kamerlid Sneller van D66, die woensdag namens zijn partij het woord voerde, riep in herinnering dat de referendumwet tijdens de eerste debatronde in september 2020 op initiatief van de Tweede Kamer met enkele bepalingen is uitgebreid. Zo regelde de ChristenUnie dat gemeenten en provincies de vrijheid zouden krijgen om bij verordening te bepalen dat hun besluiten aan een bindend referendum kunnen worden onderworpen. In die verordening komt dan ook te staan welke besluiten zij referendabel willen maken en welke niet, én hoeveel handtekeningen de initiatiefnemers voor een lokaal of provinciaal referendum moeten ophalen.

GroenLinks deed in 2020 eveneens een duit in het zakje en regelde iets soortgelijks voor de waterschappen.

Het opmerkelijke bij de stemmingen in 2020 was vervolgens dat partijen die zich keerden tegen een landelijk correctief bindend referendum deze procedure wel in de wet wilden opnemen voor lagere overheden. Het amendement van de ChristenUnie, dat over provincies en gemeenten ging, werd gesteund door VVD, CDA en SGP. VVD en CDA gaven destijds ook hun steun aan de aanvullende bepaling van GroenLinks over de waterschappen.

Kunstgreep

De kunstgreep die Sneller woensdag op de valreep voorstelde, verraste dan ook niet: de referendumwet opsplitsen. In plaats van één krijgt de Tweede Kamer dan twee wetten voorgelegd. De eerste regelt dan de invoering van het landelijk referendum (en wordt dus vrijwel zeker afgestemd), de tweede die van de zeggenschap van burgers over besluiten van lagere overheden. Daarvoor is wellicht steun.

Voor het zover is moet de SP-referendumwet echter formeel in tweeën worden gesplitst en dat vergt weer een aparte procedure, waarbij niet het ministerie, maar de Tweede Kamer het initiatief moet nemen. Gevolg daarvan kan zijn dat de beslissende stemmingen die nu voor dinsdag staan geagendeerd moeten worden uitgesteld.