De structuur van de vaste kerkgang op zondag viel in coronatijd weg. Dat leidde in menige consistoriekamer tot bezorgdheid. Zouden de kerkgangers weer terugkomen als het virus bedwongen is? Hoe houden we de jongeren vast? Sombere scenario’s klonken. Corona zou de leegloop uit de kerk met tien jaar versnellen.

Uit een belronde van het Reformatorisch Dagblad blijkt dat de doemscenario’s niet bewaarheid zijn geworden, maar dat er wel degelijk zorgen leven onder kerkenraden.

In de christelijke gereformeerde kerk Eben-Haëzer in Sliedrecht is het kerkbezoek gelijk gebleven of iets minder geworden, schat ds. H. Peet in. „Het overgrote deel van de mensen is helemaal terug. Een aantal mensen kiest er uit angst voor het coronavirus nog voor om thuis te luisteren.”

De bezetting in de middagdienst laat nog wel wat te wensen over, zegt hij. „Dat zie ik ook in andere gemeenten waar ik preek. Maar over het algemeen ben ik dankbaar voor de trouwe opkomst.”

Het ledental van de christelijke gereformeerde kerk in Sliedrecht is aardig stabiel gebleven. Wel ziet ds. Peet dat de coronatijd bij sommige leden als een katalysator werkte in het vervreemden van de eigen gemeente. „Mensen die zich al wat minder thuisvoelden in onze gemeente, gingen ergens anders luisteren en zegden hun lidmaatschap op. Andersom kwamen er mensen uit andere kerken naar ons toe. Die wisselwerking was er ook voor corona.”

Stuk leger

In de gereformeerde gemeente in Aagtekerke zijn de kerkdiensten sinds ongeveer twee maanden weer vrij te bezoeken voor alle gemeenteleden en sinds kort voor gasten. Ouderling C. C. Wagemaker ziet dat de meeste mensen weer naar de kerk komen. „In het begin moesten mensen eraan wennen om met z’n allen in de kerk te zitten, maar dat is nu voorbij.”

De gemeente heeft te maken met een afnemend ledental, maar dat heeft niet zozeer met de coronatijd te maken, zegt Wagemaker. „Er is sprake van een zekere vergrijzing. Veel jongeren trekken weg, omdat er in Aagtekerke te weinig nieuwbouw voor hen is. Verder zijn er de laatste jaren leden en doopleden vertrokken naar hervormde gemeente van bijzondere aard Het Kruispunt in Serooskerke, die in 2020 zelfstandig werd.”

Diaken W. Anker van de gereformeerde gemeente in Nederland in Vlaardingen, die circa honderd leden telt, schetst een somber beeld van het kerkbezoek na corona in zijn gemeente. „Onze kerk is een stuk leger geworden. We hebben veel ouderen en een aantal van hen komt vanwege lichamelijke gebreken of uit angst voor corona niet meer naar de diensten. Ook zijn er mensen overleden aan corona. Zeker tien leden zijn verhuisd.”

In de dertig jaar dat hij ambtsdrager is, verloor de gemeente twee derde van haar leden, zegt Anker. „Corona heeft dit proces versterkt. Een verdrietige ontwikkeling. Hoe lang houden we het nog vol? Ik zie het somber in, vooral voor de jeugd.”

Pasen

Voor een hervormde gemeente in het oosten van het land was Pasen een kantelpunt in het kerkbezoek na corona, zegt een predikant die anoniem wil blijven. „De eerste weken nadat de beperkingen waren opgeheven, moesten kerkgangers echt weer op gang komen. Pas met Pasen zat de kerk weer helemaal vol. Alsof mensen toen dachten: als ik nu niet ga, wanneer dan wel?”

Toch is er nog steeds een categorie mensen die de diensten liever via een livestream volgt, zegt hij. „De ouderen veelal uit angst voor corona. Gezinnen en jongeren vaak uit gemakzucht. In coronatijd bekeken veel jongeren daarnaast ook online diensten van de evangelische gemeente Mozaiek. Het beeld is diffuser geworden.”

Of er jongeren zijn afgehaakt, vindt de predikant nu moeilijk te zeggen. „Het kerkelijk seizoen werd overschaduwd door de coronamaatregelen en loopt ten einde. Ik denk dat we pas in het nieuwe seizoen echt kunnen zien of we jongeren zijn kwijtgeraakt. Heel gerust ben ik er niet op.”

Verrassend vindt hij het aantal kijkers van de livestreams van de kerkdiensten in coronatijd behoorlijk toenam. „Ik vermoed dat dit mensen uit ons dorp zijn. Ik ken een man wiens vrouw altijd naar de kerk ging, maar nu samen met haar de dienst bekeek. De drempel om online aan te haken ligt lager dan om een kerkdienst te bezoeken. Wel ben ik bang dat de interesse snel verdampt als mensen niet ook fysiek naar de kerk gaan.”

Laagdrempelig

Ook de hersteld hervormde gemeente in Andelst-Zetten, een kleine gemeente van zo’n zestig adressen, trekt met de livestream op zondag circa vijftien kijkers meer dan voorheen. Ook krijgt de dienst achteraf nog zo’n honderd views.

Scriba H. M. de Vree: „We weten niet precies wie deze extra kijkers zijn, behalve dat ze geen lid zijn van onze kerk.”

Om in contact te komen met belangstellenden organiseert de gemeente met Kerst en Pasen laagdrempelige diensten. Op zaterdagmiddag houdt ze regelmatig open kerk.

Op zondag is de kerk in Andelst weer als vanouds gevuld, zegt De Vree. „De kerk zit niet vol, maar dat was voor corona ook zo. Iedereen die kan komen, komt.”