Bosbranden zijn in Siberië geen uitzondering tijdens droge periodes en hittegolven. Ze ontstaan ’s zomers in de regel door blikseminslagen.

Door de minder strenge vorst gaan de zomerse branden de laatste jaren ’s winters vaak ondergronds, om in het voorjaar weer op te laaien. Het zijn zogeheten zombiebranden. Deze branden ontstaan wanneer winters weer, sneeuw en ijs een vlam wel bedekken, maar niet doven. In de droge veenbodem kan de vlam de hele winter blijven smeulen. Wanneer in het voorjaar sneeuw en ijs smelten, ontsteken de overblijvende gloeiende sintels nieuwe bos- en toendrabranden.

De situatie is ernstig. De branden zijn veel vroeger begonnen dan vorig jaar, en het huidige gebied van de bosbranden is ruwweg twee keer zo groot als vorig jaar. In totaal staat een gebied groter dan de provincie Utrecht in brand. Zonder effectieve brandbestrijding blijven de branden zich ongecontroleerd uitbreiden. De vuren die de winter overleven zullen steeds omvangrijker worden, waardoor de Siberische branden steeds minder beheersbaar zullen worden.

Noodtoestand

In 77 van de 83 Russische regio’s zijn bosbranden gerapporteerd. In veertien regio’s is de noodtoestand afgekondigd. De ernstigste branden woeden in de regio Krasnojarsk in Siberië en in Jakoetië in het Verre Oosten. Brandende gebieden van honderden hectares zijn geen uitzondering. Ze blokkeren wegen, verwoesten huizen en infrastructuur. In de regio Krasnojarsk zijn meer dan vijfhonderd huizen verwoest, meldde persbureau DPA maandag. Hele dorpen branden af. Sterke winden wakkeren de branden nog meer aan.

Door hevige bosbranden in de Siberische regio Krasnojarsk zijn de afgelopen dagen zeker tien doden en negentien gewonden gevallen. Onder de slachtoffers zijn zes brandweermannen.

Bij de branden komt ook veel roet vrij dat schadelijk kan zijn voor de volksgezondheid. De zwarte stofdeeltjes kunnen diep in de longen van mensen en dieren binnendringen. Het kan ogen, neuzen en keel irriteren en ademhalingsproblemen veroorzaken.

Woedend

Veel Russen zijn woedend om de lakse houding van de regering en delen hun ongenoegen via Twitter. Terwijl blusactviteiten op lager pitje staan, breiden de branden zich snel uit. Sommige branden woeden al ruim een week, terwijl meren in de regio nog bevroren zijn.

De bosbranden in Siberië zijn inmiddels groter dan alle andere branden in de wereld samen. Het Russische Federale Bosbouwagentschap meldde vorige week dat het meer dan 600 branden over 37.000 hectare heeft geblust. Alleen al in de regio Novosibirsk zijn 433 bosbranden geblust . In de regio Krasnojarsk zijn 273 brandhaarden geblust, meldde persbureau DPA maandag.

Dat de branden heftiger zijn dan voorheen, blijkt wel dat in de Verenigde Staten wazige luchten, rokerige zonsondergangen en een rood getinte maan worden waargenomen. Dat gebeurt anders pas hartje zomer, wanneer het aantal bosbranden in Siberië een hoogtepunt bereikt.

Computermodellen

Uit onderzoek is gebleken dat Siberië de afgelopen decennia warmer en droger is geworden. Ook is in die periode het aantal bosbranden toegenomen. Daaruit blijkt dat klimaatverandering een van de drijvende krachten is achter de bosbranden.

Computermodellen laten zien dat door klimaatverandering de regio steeds meer zal uitdrogen. Het aantal grote branden zal daardoor nog meer toenemen, met name in Zuid-Siberië en in het Verre Oosten.

De emissies van roet en van de broeikasgassen koolstofdioxide en methaan waren vorig jaar de op drie na hoogste in de afgelopen twee decennia. Of dat dit jaar nog erger zal worden? Daarop durft Mark Parrington van het Europese klimaatonderzoeksinstituut Copernicus niet vooruit te lopen. „Het is moeilijk te zeggen of deze indicatief zijn voor wat we komende zomer kunnen verwachten”, twitterde de klimaatwetenschapper.

De omvang van de branden is echter niet alleen toe te schrijven aan het drogere en warmere klimaat, zoals de Russische overheid meldde. Er speelt nog meer. Ook de oorlog in Oekraïne heeft een aanslag gedaan op de brandbestrijdingscapaciteit van Rusland. In de afgelopen jaren hielp het Russische leger de regionale brandweer. Ze kregen ook geregeld omvangrijke hulp van de Poolse brandweer. Maar de Polen en de Russische soldaten laten het nu afweten.

De meeste Russische soldaten, militaire helikopters en vliegtuigen die tonnen water op branden kunnen storten, zijn momenteel niet beschikbaar. Ze worden ingezet in Oekraïne. En „troepen die terugkomen zijn behoorlijk gehavend. Het wordt moeilijker om daarmee de branden te bestrijden”, meent kolonel Mark Cancian, adviseur van het Amerikaanse onderzoeksinstituut CSIS.