Eerste Kamper Orgeldag in teken van Willem Hendrik Zwart
Willem Hendrik Zwart en de Bovenkerk van Kampen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De beroemde zaterdagmiddagwandelconcerten van destijds krijgen nu, vijfentwintig jaar na het overlijden van de Kamper organist, een nieuw vervolg.
De klanken van het vierklaviers Hinsz-orgel buitelen door de Bovenkerk in Kampen. Het is Psalm 81, gecomponeerd door Willem Hendrik Zwart, die ruim veertig jaar organist was van de Bovenkerk. Op de laatste zaterdagmorgen van april komen de bezoekers de kerk in.
En die orgelliefhebbers waren er al vroeg, vertelt gastheer Jan Quintus Zwart. „Toen we iets voor 10 uur de deuren openden, liepen de bezoekers gelijk naar binnen.” De laagdrempeligheid van deze concerten vindt Zwart belangrijk. „Iedereen moet hier gewoon binnen kunnen komen en luisteren naar mooie muziek.”
Bladmuziek
Dat doen de bezoekers dan ook. Ze lopen rond, kijken bij de diverse verkooptafels van bladmuziek en cd’s, maar komen vooral om te genieten van de orgelmuziek, gespeeld door onder meer Gerwin van der Plaats, Marco den Toom, Daniël Rouwkema, Minne Veldman, Harry Hamer en Harm Hoeve. Ook jonge organisten als Joas van Marle, Sander van Dijkhuizen, Luc Budding, Harm-Jan van der Sluis, Henry Timmerman en Hermen van Arnhem dragen hun steentje bij aan de eerste Kamper Orgeldag. Op het programma veel werken van Willem Hendrik Zwart, maar ook van Feike Asma, Jan Zwanepol, Klaas-Jan Mulder en Piet Zwart, de broer van Jan Zwart.
Ondertussen nemen steeds andere organisten plaats op de orgelbank. Gerwin van der Plaats vertolkt het ”Wohl mir, dass ich Jesum habe” van Johann Sebastian Bach, gevolgd door ”Merck toch hoe sterk” van Willem Hendrik Zwart. Daarna speelt de jonge Luc Budding misschien wel het meest beroemde werk van de Kamper organist: Psalm 25, gevolgd door Psalm 84. Het publiek applaudisseert enthousiast. „Daarvoor kom je in de Bovenkerk”, verzucht een oudere bezoeker. „Zoals het hier klinkt, klinkt het nergens.”
IJssel
Marco den Toom vervolgt het concert met de inleiding en toccatine over ”Daar juicht een toon”. Na de fantasie ”Als ik hem maar kenne” van Klaas Jan Mulder –die eveneens Kamper organist was– krijgt oud RD-journalist Jan van ’t Hul het woord. In de loop der jaren interviewde hij Willem Hendrik Zwart een aantal keer. Nu haalt hij herinneringen op aan de organist en aan de Bovenkerk en hoe in vroeger tijden het psalmgeschal klonk. „Als Zwart een voorspel inzette, dan móest er wel gezongen worden. Dan zette de schare zich schrap in de bank en dan zongen ze bijna de pannen van het dak. Je kon ze aan de IJssel nog wel horen zingen. Kolossaal gewoon.”
Dochter Ada Genuit-Zwart onthult een schilderij van Willem Hendrik Zwart. Het doek laat de Kamper organist zien, aan de klavieren van ‘zijn’ Hinsz-orgel. Schilder en beeldend kunstenaar Dirk Bal maakte in de afgelopen maanden het zwart-witte doek, dat een plaats krijgt in de Bovenkerk. „Het schilderij is gemaakt met een foto van het Reformatorisch Dagblad als voorbeeld. Het was een eer om dit te mogen doen.”
Geheim
Nadat de tonen van Psalm 43 zijn weggestorven, spreekt Dr. Hans Fidom, hoogleraar orgelkunde aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij spreekt over het geheim waar organisten naar op zoek kunnen zijn. „Denk aan het beginakkoord waarmee Willem Hendrik Zwart Psalm 25 inzet. Luister het maar na op een oude lp. Maar laat je nooit voor het karretje van je fans spannen, maar neem ze juist mee. Dat was wat organisten als Zwart en Asma ook deden. Probeer een eigen identiteit ontwikkelen”, zo houdt de hoogleraar zijn publiek voor.
Johan van Arnhem, een van de organisatoren van de dag, is tevreden. „Moet je kijken, overal zitten en lopen mensen. Ze ontmoeten elkaar hier en luisteren samen naar deze muziek. Wat mooi toch dat het weer kan, nadat het zolang onmogelijk was om dagen als deze te organiseren.”
Knipoog
Naast muziek is er in de kooromloop van de Bovenkerk een tentoonstelling met foto’s, krantenartikelen en concertprogramma’s van Willem Hendrik Zwart. In de Torenzaal worden unieke videobeelden van de organist getoond.
De dag wordt afgesloten met een dubbelconcert op twee orgels door organisten Marco den Toom en Gerwin van der Plaats. Het concert is een knipoog naar het unieke dubbelconcert dat in 1983 gehouden werd door Feike Asma en Willem Hendrik Zwart.
De tweede Kamper Orgeldag staat gepland voor zaterdag 29 april 2023.
