Als je het boek naast ander werk van Dragt zet, is het best een eigenzinnig exemplaar. Qua thema en personages past het prachtig in het rijtje. ”Wie achter deze deur verdwaalt” gaat over andere landen, over een schoolmeester, over verdwalen in verhalen – en toch heeft het een heel andere sfeer dan eerdere verhalen.

Hoofdpersoon is Laurenzo. Hij zit in een klas met kinderen die ergens anders niet gedijen. Of, zoals buurtgenootjes zeggen: „Een school voor domme en gekke kinderen.”

Meester Tom Wit leest graag voor uit een boek van zijn lievelingsschrijfster Lavinia Morgenster. Hij is wel eens bij haar op bezoek geweest. Een knipoog naar Rindert Kromhout, die zelf in 1978 als 19-jarige voor het eerst bij Tonke Dragt kwam. Hij werd niet erg hartelijk ontvangen. Volgens Dragt –toen al een beroemd auteur– was hij een dag te vroeg. Ze liet hem na enig aandringen toch binnen en hij bleef bijna vier uur.

De samenwerking voor dit boek, ruim veertig jaar later, liep meteen soepel. De twee voerden urenlange gesprekken. Samen verzonnen ze, Rindert schreef. Mede op verzoek van Tonke in zijn eigen stijl – en helaas blijkt die keus ook een paar vloekwoorden op te leveren.

Streng

Terug naar het verhaal. Meester Tom heeft een plan: de kinderen gaan Lavinia schrijven. Er ontrolt zich een avontuur dat begint met een bezoek van Laurenzo en klasgenootje Téja aan de schrijfster. Ze is overduidelijk het alter ego van Dragt en kan zich net als zij heel direct en een tikje onaangepast uiten. In haar huis is een deur en daarachter ligt het Koninkrijk der Kosmopolieten. Je kunt er alleen met een speciaal paspoort heen en voor de landen die bij het koninkrijk horen heb je een visum nodig. De kinderen reageren wat sceptisch: „„Zijn er lánden achter die deur?” vroeg Téja. „Dat kan niet.” Lavinia keek haar streng aan. „Hoe weet je dat zo zeker als je nog nooit achter die deur hebt gekeken?””

Zo breekt het boek een lans voor de verbeeldingskracht. Dat is prachtig. Bovendien is het geschreven in fijne taal, zit het prima in elkaar, schetst het een liefdevol portret van een klas lastige kinderen en geeft het ook nog eens een inkijkje in de levens van twee auteurs (zie ook ”De paspoortaffaire”). Maar eerlijk is eerlijk: het avontuurlijke gehalte van het boek valt iets tegen. De brieven die Lavinia stuurt staan vol raadselachtige zinnen, alsof er iets meeslepends aan zit te komen. Met Dragts eerdere boeken in het achterhoofd (denk aan meester Frans van de Steg uit ”De Zevensprong”, die zomaar in zijn zelfverzonnen verhalen belandt) verwacht je als lezer iets zonderlings. In dat licht is de ontknoping een tikje teleurstellend, ook al past deze nog zo goed in het geheel van het boek.

Op een kier

Of ”Wie achter deze deur verdwijnt” daadwerkelijk de laatste Dragt is, is trouwens de vraag. Vanwege het thema –de waarde van verhalen– en het autobiografische tintje zou het een mooi sluitstuk zijn. De verwijzingen naar eerdere boeken van Dragt maken de cirkel rond. Zo komen namen van personages uit vroeger werk. Laurenzo is bijvoorbeeld ook de naam van een van de broers uit ”Verhalen van de tweelingbroers” (1961) en de naam Tom Wit dook eerder op in ”De torens van februari” (1986).

In een dubbelinterview in Trouw –het enige dat het duo naar eigen zeggen geeft– sluit Dragt niet uit dat ze nog een keer zal samenwerken met Kromhout. Als ze er energie voor heeft. Ook in het een na laatste hoofdstuk van het boek blijft de deur op een kier staan. „Vonden jullie het een mooi avontuur?” vraagt Lavinia daar aan Laurenzo. „Laurenzo knikte. „Jammer dat het is afgelopen.” „Afgelopen?” Lavinia fronste haar wenkbrauwen. „Je hebt echt nog niet álle deuren in mijn huis gezien, hoor.” Voordat Laurenzo kon vragen wat ze nu weer bedoelde, zei ze fluisterend: „Maar dat is iets voor een volgende keer.””

Wie achter deze deur verdwijnt, Rindert Kromhout en Tonke Dragt; uitg. Leopold; 121 blz.; € 15,99