Mr. René de Groot heeft zich afgelopen maanden met een meer dan gemiddeld enthousiasme ingezet voor ds. A. Kort, nadat die was beschuldigd van discriminatie van homoseksuelen. Hoe kijkt de advocaat terug op deze periode?
Het advocatenkantoor Adriaanse van der Weel heeft naast twee vestigingen in Zeeland een mooi kantoor in Rotterdam. Vanuit zijn werkkamer in de hoge toren aan het Weena kijkt hij uit over een groot deel van het Rotterdamse centrum.
Hier besteedde De Groot, tot soms diep in de nacht, vele uren aan de voorbereiding van de zaak waarin homoactivist Leon Houtzager en ds. Kort, predikant van de oud gereformeerde gemeente in Nederland te Krimpen aan den IJssel, tegenover elkaar stonden. Houtzager vond dat justitie ds. Kort moest vervolgen vanwege uitlatingen die volgens de activist discriminerend voor homo’s waren. Justitie zag geen reden tot vervolging. Houtzager vocht dat aan. Woensdag oordeelde het gerechtshof dat de uitlatingen van ds. Kort binnen de vrijheid van godsdienst vallen en wees het de klachten van Houtzager af. Hiermee is een punt achter de zaak gezet. De Groot is blij met de uitspraak en onderstreept in het gesprek het grote belang van het oordeel van de rechter.
Wat dreef u om u in te zetten voor ds. Kort?
„Ik ben zelf niet gelovig, maar ik heb wel veel gelovige vrienden. Het christelijk geloof is een van de pijlers waarop onze maatschappij rust en vormt een belangrijk deel van ons cultuurgoed. Ik ben multicultureel ingesteld, maar als ik op zondag een rondje rijd op de fiets en ik zie mensen naar de kerk gaan en ik hoor kerkklokken luiden, dan realiseer ik me telkens weer hoezeer het christelijk geloof onderdeel van onze maatschappij uitmaakt. In onze seculiere maatschappij behoort dit cultuurgoed zonder meer beschermd en gekoesterd te worden.
Verder draag ik de gemeenschap waar ds. Kort toe behoort een warm hart toe. Het zijn principieel ingestelde mensen die staan voor hun zaak, dat mag ik wel. Er moet ruimte blijven in onze maatschappij voor deze minderheid. Ds. Kort is een belangrijke vertegenwoordiger van die gemeenschap. De manier waarop de dominee –en daarmee in feite die hele gemeenschap– werd aangevallen, vond ik stuitend. Het dieptepunt van die aanval vond ik de #BOOS-uitzending van Tim Hofman in februari 2021, waarin hij samen met Houtzager op agressieve wijze de dominee voor de camera trachtte te slepen. Vreselijk. Die uitzending heeft mij extra gestimuleerd om de dominee ”vol gas” bij te staan.”
Hoe hebt u zich op de zitting voorbereid?
„Toen ik mij in de materie verdiepte, werd mij de kloof steeds duidelijker die er bestaat tussen de seculier juridische wereld en de geloofsgemeenschap. Het juridisch wereldje ken ik van binnen en van buiten. Daardoor kon ik mij goed voorstellen dat de rechters die zich over deze zaak buigen de wereld van de dominee niet aanstonds zouden begrijpen. Een groot deel van mijn voorbereidingstijd heb ik me beziggehouden met de vraag: hoe kan ik tussen deze twee werelden een brug slaan? Dus hoe kan ik de rechters uitleggen wat de dominee nu precies bedoeld heeft met zijn uitspraken? Dat was nog geen gemakkelijke opgave, omdat de dominee begrippen hanteert die de gemiddelde rechter en ik niet kennen. Om deze vertaalslag te kunnen maken, heb ik hulp gekregen van mensen van de kerk, waarvoor ik zeer dankbaar ben. Daarnaast heb ik consequent geprobeerd deze kwestie los te koppelen van alle emoties die er nu eenmaal rondom zo’n zaak hangen, en het debat zo objectief en zakelijk mogelijk te voeren.”
Hoe bent u met elkaar in contact gekomen?
„Daar kan ik me niet over uitlaten. Maar we hebben elkaar gevonden. En er was vanaf het begin af aan een klik tussen de dominee en mij. Hij is een ontzettend aardige en intelligente man, met wie ik onder het genot van een kopje koffie en een koekje lange en interessante gesprekken gevoerd heb.”
Lachend voegt hij eraan toe: „We moesten daarbij allebei oppassen niet te veel van de kern van de zaak af te dwalen. Van die gesprekken heb ik zeer genoten. Hoewel het natuurlijk om een serieus onderwerp ging, hebben we samen ook veel gelachen. Tijdens een van die gesprekken zaten we op een gegeven moment allebei met een dik boek in de hand: de dominee met de Bijbel en ik met het Wetboek van Strafrecht. Allebei wisten we niets van het boek van de ander. De kunst was om de relevante kennis uit die twee boeken zodanig bij elkaar te brengen dat we de zaak zouden winnen. Dat was nog een hele uitdaging, maar het is gelukkig wel gelukt.”
Hoe hebt u dat gedaan?
„Ik heb me verdiept in de Bijbel en de Bijbelteksten erbij gehaald die hier betrekking op hebben. In de Statenbijbel. Al lezend begreep ik dat er tussen de wereld van de dominee en de seculiere wereld al snel een Babylonische spraakverwarring kan ontstaan. Ik heb in mijn pleidooi geprobeerd de zaak terug te brengen naar de juridische kern. De dominee vulde dat weer mooi aan vanuit de Bijbel. In zoverre vormden we een mooie tandem.”
Wie u hoort praten over de zaak proeft uw gedrevenheid.
„Ja, maar dat geldt in het algemeen voor mijn werk. Ik heb in mijn leven veel foute keuzes gemaakt en domme dingen gedaan, maar in elk geval is één ding goed gegaan: mijn keuze voor de advocatuur. Daar ben ik nu inmiddels 34 jaar in actief. Ik houd ontzettend veel van mijn vak. Het liefst zou ik in mijn harnas sterven.”
Wat maakte deze zaak bijzonder?
„Ik houd van een uitdaging, van het intellectuele, juridische debat. De meeste juridische zaken gaan in feite gewoon over geld of macht. Dat was hier niet zo. Dit is een echte principiële zaak. Als je drie essentiële botsende grondrechten –het gelijkheidsbeginsel, de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van godsdienst– in één vat gooit en gaat mengen, ontstaat een stomende, gistende massa. Van daaruit moesten we de zaak weer destilleren en in de juiste hokjes passen. Dat vraagt om veel denk- en uitzoekwerk. Ik betrapte mezelf erop dat ik ook tussen de bedrijven door veel aan deze zaak heb zitten denken. Ook ’s nachts lag ik weleens te woelen in mijn bed. Als me toen weer wat te binnen schoot, knipte ik het lampje aan en schreef ik weer het idee dat me te binnen schoot in een notitieblokje dat altijd op mijn nachtkastje ligt. Als mijn vrouw daarvan wakker werd mopperde ze wel eens, maar goed, ze heeft gelukkig wel met die vreemde eigenschap van mij leren leven.
Een van de punten waar ik mijn hoofd over gebroken heb, is de werkelijke betekenis van het begrip ”scheppingsorde”. Wat wordt daar nu precies mee bedoeld? Mensen uit de gereformeerde gemeenschap hebben me dat uitgelegd. Dat heb ik verwerkt in mijn stukken en nu zie je die formuleringen terugkomen in de beschikking van het hof. Dat is mooi.”
Hoe kijkt u terug op het verloop van het proces?
„Wat ik wel bijzonder vond, is dat tijdens de eerste zitting, vorig jaar, de dominee er niet bij was. Procedureel snap ik dat. Uit het verslag van die zitting proefde je echter veel sympathie voor de klagende partij, voor wie het OM veel begrip toonde en van wie klager zelfs complimentjes had gekregen. Daarop liet klager in de pers al doorschemeren dat hij aan de winnende hand was. Toen de zaak verder ging –en ds. Kort en ik wel in de zitting aanwezig waren– stonden wij feitelijk al 2-0 achter. In het debat dat toen volgde, hebben wij zo veel mogelijk harde juridische en rationele argumenten naar voren kunnen brengen. Tijdens dat debat zag ik op een gegeven moment het beeld kantelen en wist ik dat we in elk geval die 2-0-achterstand hadden ingelopen. Of dat voldoende was voor de overwinning, wisten we op moment natuurlijk nog niet.
Het hele proces heeft veel te lang geduurd. Het was een zware periode voor ds. Kort. Al die maanden hing de zaak toch als een zwaard van Damocles boven zijn hoofd. Dat was zwaar en ik zag dat hij daaronder leed. Ook de dominee is een gewoon mens.”
Kan de zaak op een andere manier nog een vervolg krijgen?
„Binnen het Nederlandse recht zijn we klaar. Houtzager heeft gezegd: „We gaan door naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.” Het lijkt me dat hij dat voor de Bühne zegt. Het Europees Hof is namelijk erg terughoudend met dit soort zaken. Het zou kunnen dat Houtzager doorgaat om een politiek statement te maken of om zijn achterban tevreden te houden; juridisch gezien is de kans dat dat iets wordt zo goed als nihil.”
Wat is uw advies aan christelijk Nederland, de gereformeerde gezindte, na deze uitspraak?
„De aanval op de dominee was in feite een aanval op de vrijheid van godsdienst. Die aanval is afgeslagen. En dat is de grote winst van deze uitspraak; Gods Woord mag gewoon onverbloemd, luid en duidelijk verkondigd blijven worden, ook indien andere mensen zeggen dat zij zich door het verkondigen van die boodschap beledigd voelen. Daar kan het strafrecht niets mee, zeker niet als de boodschap wordt uitgesproken in een religieuze context.
Natuurlijk zijn er wel grenzen. De boodschap mag voor derden wel grievend zijn, maar niet onnódig grievend. Zoals het hof heeft geoordeeld, speelde dat in de zaak rond ds. Kort niet, maar in het algemeen gesproken is dit een grens die je niet mag overschrijven. Dus schelden, doelbewust beledigen, onnodig lelijke woorden gebruiken, enzovoort, is uit den boze. Dat zou misbruik van de vrijheid van godsdienst op kunnen leveren. Niet doen dus. Maar als gelovige kun je gewoon zeggen: Uw gedrag is zondig en dat keur ik af. Daarom zou de zaak tegen de Finse politica ook onder Nederlands recht niet tot een geslaagde strafrechtelijke vervolging leiden. Je mag wel dingen zeggen die een ander als grievend erváárt, maar overschrijd de ”grens van het onnodige” niet.”
U bent blij?
„Ja, ik ben heel gelukkig met deze uitkomst. Ik gun ds. Kort deze uitspraak ook uit de grond van mijn hart. Als deze klacht tegen ds. Kort gegrond zou worden, wilde de advocaat van Houtzager, mr. Spong, in samenspraak met het OM themazittingen beleggen en een hele rij van dit soort zaken tegen predikanten en anderen verzamelen en voor de rechter laten komen. Dat was de opzet achter deze zaak. Dat plan is verijdeld. Het schrikbeeld van een rij dominees die zich voor uitspraken bij de rechter moeten komen verantwoorden, is van de baan. Daarom is deze uitspraak zo belangrijk.”
