„Het is ontzettend complexe materie. We moeten zorgen dat de natuur herstelt, maar we moeten ook vergunningen afgeven”, schetst een woordvoerder van het Interprovinciaal Overleg (IPO) de spagaat. „Dit rapport laat zien dat het heel moeilijk is om daar een goede balans tussen te vinden.”

De ambtenaren die in stikstofregels zijn gespecialiseerd vinden dat nader onderzoek nodig is. Het probleem zit onder meer in het fenomeen salderen, het gebruiken van eerder vergunde stikstofruimte voor nieuwe activiteiten. Dat kan binnen een bedrijf (intern), maar er kan ook een deal worden gesloten tussen verschillende bedrijven (extern).

Het ene bedrijf gebruikt dan de stikstofruimte van het andere. Daar wordt wel 30 procent vanaf gehaald. Je zou zeggen dat dan minder stikstof in de natuur belandt, maar in de praktijk valt dat tegen. In natuurvergunningen zit gemiddeld 30 procent aan stikstofruimte die wel is vergund, maar niet wordt gebruikt, schrijven de ambtenaren. De hoeveelheid stikstof die in de natuur terechtkomt, blijft dus ongeveer gelijk.

Volgens de werkgroep is deze gang van zaken op zich wel in lijn met rechterlijke uitspraken, waarin vooral wordt gekeken of de zogeheten stikstofdepositie op de natuur niet toeneemt. Het is echter in strijd met een van de doelen van de regels: een afname van de stikstofneerslag op de natuur, die al decennia te hoog is. De ambtenaren vinden dat hier een keuze moet worden gemaakt. Het hele doel van afname moet worden losgelaten óf het moet worden gewaarborgd. In dat laatste geval zijn aanvullende regels nodig. De meeste vergunningen waarin salderen een rol speelt, zijn van boerenbedrijven.

Het stikstofbeleid is al jaren een hoofdpijndossier voor de politiek. Ook in de kabinetsformatie was het een belangrijk onderwerp. Het onlangs aangetreden kabinet hoopt die problemen eindelijk op te lossen. Dat wordt vooral de taak van VVD-minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof).

Dat het kritische rapport pas een halfjaar na opstelling is verschenen, is volgens de woordvoerder van het IPO niet vreemd. Hij legt uit dat veel afstemming nodig is tussen de provinciebesturen. „Zo werkt dat vrijwel altijd binnen het IPO.”