Hoe is de coronasituatie in het VK op dit moment?

Niet zo best. Volgens premier Boris Johnson beweegt de Britse gezondheidszorg zich in de richting van een oorlogssituatie, zei hij begin deze maand. De bezetting aan coronapatiënten is weliswaar half zo hoog als tijdens de piek een jaar geleden, maar door personeelsuitval is de werkdruk hoger dan ooit. Na bijna twee jaar pandemie is zorgpersoneel uitgeput. Meer dan 80.000 ziekenhuismedewerkers zitten ziek of in quarantaine thuis. In Londense ziekenhuizen moet het leger bijspringen om gaten in de roosters op te vullen.

In delen van Noord-Engeland kan ambulancepersoneel niet meer tijdig ter plaatse zijn door personeelstekort en de toename van het aantal ernstig zieke coronapatiënten. Mensen wordt geadviseerd na een hartaanval eigen vervoer naar het ziekenhuis te regelen, omdat dat sneller is dan wachten op de ambulance.

Niet-acute operaties en behandelingen worden uitgesteld. Het stuwmeer aan uitgestelde zorg is gigantisch. Meer dan 300.000 mensen hebben minstens een jaar moeten wachten op een routinebehandeling in het ziekenhuis.

Artsen en wetenschappers roepen de Britse regering al wekenlang op om de coronamaatregelen aan te scherpen. De huidige adviezen –werk zoveel mogelijk thuis en draag een mondkapje in publieke ruimtes en het openbaar vervoer– vinden zij ontoereikend.

In plaats van aanscherpingen kondigde Johnson afgelopen woensdag juist vergaande versoepelingen af: het dragen van een mondkapje is vanaf volgende week donderdag niet meer verplicht, en het thuiswerkadvies en het coronatoegangsbewijs vervallen. De Britse premier overweegt zelfs de isolatieplicht na een coronabesmetting te schrappen.

Wat laten de besmettingscijfers zien?

Het aantal besmettingen in het VK is na een enorme piek flink afgenomen. Op 5 januari bereikte het zevendaags gemiddelde een recordwaarde van 180.000 geregistreerde besmettingen. Gecorrigeerd voor het aantal inwoners zou dat in Nederland neerkomen op zo’n 47.000 besmettingen per dag. Inmiddels, twee weken later, is het gemiddelde aantal besmettingen per dag gedaald naar 92.000. Voor Nederland, een land met een kwart van het aantal inwoners, zou dat gaan om ongeveer 24.000 besmettingen. Het hoeft niet te verbazen als de besmettingscijfers in het VK na het ingaan van de versoepelingen weer de lucht in schieten.

Hoe is de ziekenhuisbezetting in het VK?

De ziekenhuisbezetting in het VK is na een snelle toename aan het stabiliseren en neemt nu zelfs iets af. Eind december nam het aantal coronapatiënten in de Britse ziekenhuizen rap toe, van zo’n 8000 op 21 december tot bijna 20.000 een week geleden. Dat zijn er verhoudingsgewijs vier keer zoveel als in Nederland, waar zo’n 1200 coronapatiënten in het ziekenhuis liggen.

Een verklaring voor het relatief hoge aantal opgenomen patiënten is dat coronapatiënten daar met minder ernstige klachten in het ziekenhuis worden opgenomen. „Gelet op de sociale omstandigheden van veel Britten is dat niet verwonderlijk”, verklaarde voormalig ziekenhuisbestuurder prof. Marcel Levi eerder tegen het Reformatorisch Dagblad. „Je kunt ze bijna niet thuis behandelen door gebrekkige huisvesting of ernstige sociale situaties.”

Hoe is de drukte op de intensive cares?

De bezetting op de intensive cares in het VK laat een ander beeld zien dan die op verpleegafdeling: die daalt sinds begin november gestaag. Of die daling blijft, zullen de komende weken uitwijzen.

Er lagen woensdag 675 coronapatiënten aan de beademing. Dat mag weinig worden genoemd: een jaar geleden ging het om maar liefst zo’n 4000 coronapatiënten. Ook zijn dat er relatief minder dan in Nederland, waar donderdag 289 coronapatiënten op de ic lagen – hoewel dat aantal ook met de dag afneemt.

Het relatief lage aantal patiënten op de ic heeft te maken met omikron, waar mensen minder ernstig ziek van worden, maar ook met verschillen in beleid. In Engeland is de drempel om iemand van de verpleegafdeling naar de ic-afdeling te verplaatsen veel hoger dan in Nederland, aldus Levi.

Kan Nederland een voorbeeld nemen aan de overburen?

Niet per se. Gezondheidswetenschapper prof. Azeem Majeed van het gezaghebbende Imperial College vindt dat het Verenigd Koninkrijk op veel vlakken geen goed voorbeeld is voor de rest van de wereld, zei hij begin januari tegen de NOS. Maar dankzij het snelle boosterprogramma is het Britse gezondheidsstelsel volgens hem niet totaal ontwricht. In het VK heeft 64 procent van de 12-plussers een boosterprik gehaald. Ter vergelijking: in Nederland gaat het momenteel om 55 procent van de volwassenen.

Hoe is de situatie in Denemarken?

Het aantal besmettingen in het Scandinavische land rijst de pan uit. Sinds begin december schiet het cijfer in een steile lijn omhoog, en er is nog geen afvlakking zichtbaar. Het zevendaags gemiddelde zat donderdag op 29.000. Voor Nederland, een land met drie keer zoveel inwoners, zou dat neerkomen op 87.000 besmettingen per dag. Een jaar geleden lag de piek in het Scandinavische land bij 3500 besmettingen.

Het goede nieuws is dat de hoge besmettingscijfers vooralsnog niet leiden tot het overstromen van de ziekenhuizen. Er lagen woensdag zo’n 820 coronapatiënten in het ziekenhuis. Een jaar geleden lag de piek –ondanks een veel lager aantal besmettingen– op 920. Het aantal coronapatiënten op de ic’s blijft nog verder achter: daar liggen er nu 50, beduidend minder dan de ongeveer 120 een jaar geleden.

De Denen hebben het dus goed voor elkaar?

Dat is een te snelle conclusie. Ziekenhuizen mogen de situatie dan wel onder controle hebben, toch zijn er wel degelijk zorgen. Premier Mette Frederiksen waarschuwde in haar nieuwjaarsboodschap op Facebook dat de hoge aantallen besmettingen het bedrijfsleven en maatschappelijke verkeer kunnen platleggen. „Dan zijn er niet genoeg mensen om treinen te laten rijden, te zorgen voor kinderen, ouderen en zieken, en productie gaande te houden.”

Tyra Grove Krause, hoofd van het Deense RIVM, verwacht dat het land nog twee maanden met corona te kampen heeft. Daarna, als de besmettingen teruglopen, kunnen de Denen hun normale leven weer oppakken, verwacht ze. Grove Krause wees op het ontstaan van groepsimmuniteit als veel mensen zijn gevaccineerd of het virus hebben opgelopen. „Als de omikrongolf is uitgerold, leven we op een fijnere plek dan daarvoor.”

In Denemarken is vrijwel alles open: winkels, de horeca, theaters. Waarom kan dat daar wel en hier niet?

De kracht van Denemarken ligt in zijn uitmuntende testinfrastructuur. Mensen kunnen bij wijze van spreken op elke hoek van de straat een test halen en doen dat ook. Het is voor een Deen gebruikelijk om bijvoorbeeld voor een bezoek aan vrienden eerst even langs de teststraat te gaan. Dagelijks laten bijna een half miljoen mensen zich testen, op een bevolking van 6 miljoen.

Ook de vaccinatiegraad is er hoog. Van de totale Deense bevolking is 80 procent volledig gevaccineerd en heeft bijna 60 procent een boosterprik gehaald. Kwetsbaren kunnen inmiddels een vierde prik halen. Van de Nederlandse bevolking (kinderen meegerekend) is 75 procent volledig gevaccineerd en heeft 45 procent een boosterprik gehaald.

Prof. Rudi Westendorp, hoogleraar ouderengeneeskunde in Leiden en aan de universiteit van Kopenhagen, denkt dat de Nederlandse samenleving net als Denemarken grotendeels open zou kunnen als mensen meer hun verantwoordelijkheid nemen. „Denen hebben een enorm verantwoordelijkheidsgevoel. Daarom testen ze massaal. Dat zouden de Nederlanders ook moeten doen”, zei hij vorige week tegen EenVandaag. „Iets meer van je eigen, individuele vrijheid opgeven, waardoor de collectieve vrijheid toeneemt. En dan kunnen winkels en horeca weer voorzichtig open.”

Omikron is minder ziekmakend en mensen belanden er minder snel door op de intensive care. Is er nog wel coronasterfte in Denemarken en het VK?

Zeker weten. Ondanks de relatieve mildheid van omikron en ondanks de hoge vaccinatiegraad neemt de coronasterfte in Denemarken toe, van één of twee personen per dag in begin november naar ongeveer veertien personen per dag nu. Een jaar geleden stierven er in het land dagelijks ongeveer dertig personen aan Covid-19 – hoewel het aantal besmettingen toen veel lager was.

Ook in het Verenigd Koninkrijk neemt de sterfte aan corona toe. Bezweken er eind december 
dagelijks zo’n honderd mensen aan het virus, momenteel gaat het om zo’n 270 sterfgevallen per dag. De sterfte is wel fors minder dan tijdens de piek een jaar eerder, toen een korte periode dagelijks meer dan 1200 mensen aan Covid-19 overleden.

Hoe doet Nederland het ten opzichte van deze twee landen?

Eigenlijk best goed. De ziekenhuisbezetting neemt in Nederland geleidelijk af, terwijl die in Denemarken juist flink in de lift zit en die in het VK een piekhoogte heeft bereikt.

Ook is de coronasterfte in Nederland minder dan die in Denemarken en het Verenigd Koninkrijk. In Nederland overlijdt volgens ourworldindata.org om de dag één persoon per miljoen inwoners aan Covid-19; in Denemarken gaat het om dagelijks twee tot drie, en in het VK om dagelijks vier coronasterfgevallen per miljoen inwoners. De lagere sterfte heeft vermoedelijk met de strengere maatregelen te maken. Nederland was het eerste en enige land in Europa dat in lockdown ging.