Het was een volstrekt ongebruikelijke bijeenkomst, eind vorig jaar. Een groep vooraanstaande ultraorthodoxe rabbijnen ging op bezoek bij minister van Communicatie Yoaz Hendel op zijn departement in Jeruzalem.

Ongebruikelijk, omdat Israëlische bewindslieden –inclusief de premier– in het verleden doorgaans zelf bij de geestelijkheid op bezoek gingen. Om advies in te winnen en te peilen of voorgenomen wetgeving zich met de joodse wetten en tradities verdraagt.

Dat had alles te maken met het feit dat de ultraorthodoxe partijen tientallen jaren in de regering zaten. Sinds de nieuwe coalitie onder leiding van Naftali Bennett vorig jaar aantrad, is dat niet meer het geval.

En dus waren de rollen nu omgedraaid. Maar de rabbijnen móesten wel. Want minister Hendel is van plan de Israëlische telecomwet grondig te hervormen. En dat zou weleens grote consequenties voor de ultraorthodoxe gemeenschap kunnen hebben.

De kwestie draait om het gebruik van mobiele telefoons die geen toegang tot internet bieden. Sinds jaar en dag zijn deze ‘koosjere’ apparaten in zwang bij de uiterst behoudende haredim. Je kunt ermee bellen en sms’en, maar daar houdt het in de meeste gevallen mee op. Bovendien zijn tienduizenden nummers automatisch geblokkeerd. Niet alleen voor de hand liggende nummers van sekslijnen, maar ook nummers van nieuwsmedia, of van instanties die hulp bieden bij huiselijk geweld.

De beperkingen berusten allemaal op afspraken die het rabbinaat met telecombedrijven heeft gemaakt. Die hebben een aantal nummers aangemerkt dat speciaal voor ‘koosjere’ telefoons is gereserveerd. Bovendien is geregeld dat gebruikers niet naar een andere provider kunnen overstappen.

Op die manier kan een speciale rabbinale commissie heel eenvoudig toezicht houden op het gebruik van mobiele telefoons binnen de ultraorthodoxe gemeenschap. Zij kan aan het nummer zien of het ‘koosjer’ is. Verder moeten ouders bij het opgeven van hun kinderen voor school doorgeven welk nummer zij gebruiken. Dat is een extra controlemiddel om het gebruik van smartphones –en daarmee de toegang tot internet en sociale media– tegen te gaan.

Reguleren

Minister Hendel wil van die uitzonderingspositie af en wil daarom binnenkort een hervorming van de telecomwet aan de Knesset voorleggen. Officieel omdat het eerlijke concurrentie tussen aanbieders van mobiele telefonie en aanverwante diensten belemmert. Maar op de achtergrond speelt veel meer.

„Het eigenlijke geschil dat hier op tafel ligt, is de manier waarop we tegen de staat Israël aankijken en of de staat Israël kan reguleren wat er in het publieke domein gebeurt”, verklaarde de bewindsman tegen de rabbijnen die hem bezochten. „Israël is een plek voor Joden van over de hele wereld. Ik kan niet het idee accepteren dat er een monopolie op het Jodendom bestaat dat alleen in handen van de haredische gemeenschap is.”

De ultraorthodoxe gemeenschap reageerde woedend op de uitlatingen van Hendel. Parlementariër Moshe Gafni van Verenigd Thora Jodendom vergeleek de minister met een feodale Oost-Europese edelman aan wie de Joden uit het dorp onderdanigheid moeten tonen. „Een minister in de regering sprak met zo’n arrogantie en stoutmoedigheid tegen rabbijnen die duizenden gezinnen achter zich hebben staan en hun gezag accepteren”, klaagde de volksvertegenwoordiger. „Dit hebben we nog nooit in het Israëlische publieke leven meegemaakt.”

Die klacht zal de komende tijd vaker worden gehoord. Want ondanks een brandbrief die de rabbijnen vorige week nog aan Hendel schreven, lijkt de minister niet genegen van de hervorming van de telecomwet af te zien.

De herziening van de wet past in een reeks pogingen om de uitzonderingspositie van de ultraorthodoxe gemeenschap in Israël ongedaan te maken. Zo wordt al langer gemorreld aan de beperkingen tijdens de sabbat en de vrijstelling van militaire dienstplicht.

Het is niet uitgesloten dat onder de huidige regering meer privileges van de ultraorthodoxe gemeenschap onder druk komen. Dat zal olie op het vuur van de voortdurende spanningen tussen seculiere en orthodoxe Israëliërs gooien.