Formeel staat hem niets in de weg, maar premier Pedro Sánchez ziet graag dat koning Felipe de uiteindelijke beslissing neemt.

Koning Juan Carlos had volgens zijn vrienden al thuis willen zijn. Alleen weet hij niet waar hij kan gaan wonen. Het Zarzuelapaleis, waar hij de voorbije decennia heeft gewoond –tot aan zijn verrassende vertrek naar Abu Dhabi vorig jaar augustus–, lijkt niet meer in aanmerking te komen. Het paleis ligt op hetzelfde terrein als de woning van zijn zoon Felipe en die wil de afstand tot zijn in ongenade gevallen vader op alle mogelijke manieren zo groot mogelijk houden. Als de media het over Zarzuela hebben, mag daarmee nooit meer Juan Carlos worden bedoeld.

Paleis of flatje

De in 2014 teruggetreden koning heeft recht op huisvesting en verzorging door de staat, vertegenwoordigd door Patrimonio Nacional. Wanneer hij niet terugkeert in Zarzuela, waar zijn echtgenote koningin Sofia nog woont, brengt dat extra kosten voor beveiliging en dergelijke met zich mee. Daar zijn de Spanjaarden nu al ongerust over, want extra uitgaven voor de van gesjoemel beschuldigde koning is wel het allerlaatste dat de samenleving bereid is te accepteren. De Catalaanse republikeinse partij ERC heeft al geopperd Juan Carlos een flatje van 60 vierkante meter aan te bieden, met een bijstandsuitkering.

Koning Felipe zal dus eerst de huisvesting van zijn vader geregeld willen hebben alvorens in te stemmen met diens terugkeer naar Spanje. Probleem is echter dat Felipe geen wettelijke basis heeft om Juan Carlos tegen te houden wanneer die vandaag of morgen in het vliegtuig stapt. De koning-emeritus is weliswaar in „goed overleg” vertrokken, waarbij paleis en regering samen optrokken, maar uiteindelijk was het een vrijwillig besluit. Juan Carlos wordt niet vervolgd en niet gezocht door justitie. Hij is een vrij burger die kan gaan en staan waar hij wil, zoals recent een regeringswoordvoerder nog eens benadrukte.

Negatieve publiciteit

Juan Carlos heeft er echter geen belang bij om tegen de wensen van zijn zoon in te gaan. Hij is immers mede vertrokken om alle negatieve publiciteit die Felipe ontving door het rumoer rond zijn vader te verminderen. De tijd werkt op dit moment enigszins in het voordeel van Juan Carlos. De aantijgingen aan zijn adres –van belastingontduiking tot het aannemen van steekpenningen en het aanhouden van geheime bankrekeningen– worden één voor één ontkracht. Althans: ze leiden niet tot vervolging. Wat dat betreft kwam de mededeling afgelopen maandag uit Genève als een cadeau voor Juan Carlos.

De Zwitserse justitie besloot namelijk na drie jaar onderzoek de zaak waarin zijn financiële handel en wandel werd nageplozen, te staken. Het was duidelijk dat geprobeerd was transacties te verhullen, maar procureur Yves Bertossa kon geen bewijzen vinden die de geldstroom rechtstreeks in verband brachten met het gunnen van de bouw van een hogesnelheidslijn in Saudi-Arabië aan een Spaans consortium. Juan Carlos had weliswaar 100 miljoen dollar gekregen van zijn toenmalige Saudische collega Abdullah, maar dat leek inderdaad, zoals Juan Carlos beweerde, een cadeau.

Minnares

De Zwitserse justitie bekommerde zich over het ondoorzichtige doorschuiven van dat geld, waarbij Corinna Larsen (57) –de gewezen Duits-Deense minnares en zelfbenoemde zakenpartner van de Spaanse koning– een hoofdrol speelde. Zij was begunstigde van maar liefst 65 miljoen euro en wist dat bedrag via allerlei brievenbusfirma’s te parkeren op de Bahama’s, buiten bereik van de fiscus én van Juan Carlos. Die wilde het geld graag terug, mogelijk zelfs om het terug te geven aan Saudi-Arabië, zoals de krant El Mundo suggereerde, maar Corinna Larsen, met wie hij inmiddels in onmin was geraakt, hanteerde de regel ”eens gegeven, altijd gegeven”.

Dat justitie in Genève in actie was gekomen, had alles te maken met loslippigheid van Corinna, die nog vaak wordt aangeduid met de adellijke titel van haar laatste echtgenoot, zu Sayn-Wittgenstein-Sayn. Zij vertelde in 2015 en 2016 over de geheime rekeningen in een gesprek met een voormalige Spaanse politiecommissaris, José Villarejo. Die wilde naar eigen zeggen ervoor zorgen dat Corinna geen belastende verklaringen meer zou afleggen over Juan Carlos. Maar hij nam de conversaties wel op, in een poging zijn eigen hachje te redden indien hij zelf in de vuurlinie kwam te liggen. Dat laatste is ook gebeurd en daardoor werden de transacties van de koning ook bekend.

Bijbetaling

De Spaanse justitie kon niet achterblijven en het hooggerechtshof –de enige bevoegde instantie waar het onderzoeken naar de koning betreft– ging ook aan de slag. Begin deze maand –een tegenslag voor Juan Carlos– is besloten het onderzoek nog een halfjaar voort te zetten. Aanvankelijk was gemeld dat er geen strafbare feiten waren gevonden, al was er wel sprake van verdachte handelingen. Maar sluitend bewijs was er niet, of de gebeurtenissen hadden plaats toen Juan Carlos als staatshoofd onschendbaarheid genoot. Niet echt een bewijs van goed gedrag, maar voor de koning-emeritus was het voldoende. In het parlement en binnen de regering echter is gevraagd om een formulering in de zin van ”schuldig, maar geen straf”.

Juan Carlos had ondertussen in Abu Dhabi niet helemaal stilgezeten. Er waren ook onregelmatigheden aan het daglicht gekomen betreffende schenkingen die aan hem waren gedaan en het gebruik van door anderen gedekte creditkaarten. Hij had zich daarmee schuldig gemaakt aan belastingontduiking van enkele miljoenen. Door echter gebruik te maken van de mogelijkheid de verschuldigde bedragen plus opslag te betalen voordat Hacienda, de Belastingdienst, een zaak had geopend, veegde Juan Carlos ook hier zijn straatje schoon.

Onschendbaarheid

Het imago van de koning, in 1975 aangetreden na de dood van dictator Francisco Franco en lange tijd bewierookt als architect en wegbereider van de Spaanse democratie, is onherstelbaar beschadigd. Felipe zal dan ook wensen dat zijn vader ergens in een uithoek van Spanje een toevlucht zoekt, ver van de media, in de hoop dat er geen nieuwe onthullingen komen. In Londen loopt nog een civiele zaak die Corinna tegen haar gewezen minnaar heeft aangespannen vanwege intimidatie en bedreigingen.

Spanje moet de Britse rechter binnenkort antwoord geven op de vraag of Juan Carlos nog tot het koningshuis behoort en daarom immuniteit geniet, in elk geval in internationale rechtszaken. Spaanse rechtsgeleerden hebben erop gewezen dat indien dezelfde zaak in Spanje zou dienen en Juan Carlos het gewezen staatshoofd van een ander land was, hij zeker terecht zou kunnen staan. De beschuldigingen van Corinna betreffen immers privézaken, die bovendien na zijn aftreden hebben plaatsgevonden. Het hoofdstuk Juan Carlos –op 5 januari hoopt hij 84 te worden– is voorlopig niet afgesloten.