De kwaliteit van ons onderwijs staat onder druk en talenten gaan verloren. Er wordt in de media gesproken van kansen­ongelijkheid, schaduwonderwijs, motivatieproblemen, gebrek aan kennis, inspiratieloze leeromgeving, gestandaardiseerde toetsen én een groot lerarentekort. Daarom is het tijd voor verandering van het Nederlandse onderwijssysteem.

Een initiatief van de PO- en de VO-Raad, de Vereniging Hogescholen en nog een aantal instanties benadrukt de noodzaak om de discussie over de toekomst van het onderwijs aan te gaan. „Een vroege start als goede basis, doorlopende leerlijnen in het onderwijs, een leven lang leren waarbij een sterke, brede leercultuur zichtbaar is, aantrekkelijk werk in een samenwerkende sector en onderzoek en innovatie van wereldniveau” zijn volgens de onderwijsraden kenmerken waar aan gewerkt moet worden. Er is geluisterd naar allerlei instanties, maar zijn alle stemmen gehoord?

Toekomst

Hoewel er waardevolle suggesties worden gedaan om het onderwijs te verbeteren, ontbreekt er een belangrijke stem: de stem van de jongere zelf. Dat is een gemiste kans.

Hoe belangrijk deze stem is, blijkt uit een ander rapport. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) vroeg onlangs aan leerlingen hoe zij de toekomst zien. De jongeren vertellen dat ze gewaardeerd willen en moeten worden, omdat ze anders worden uitgesloten van hun eigen toekomst. Ook menen ze dat volwassenen momenteel bedenken hoe het onderwijs eruit moet zien, zonder inbreng van de jeugd. „Hoe dan?” vraagt een jongere zich af (OECD-project 2030). De opmerkingen en verhalen van deze jongeren vanuit de hele wereld staan niet op zichzelf. Ze representeren de geluiden die we op dit moment overal in het onderwijs horen. Ze zouden ons moeten uitnodigen om nog beter na te denken over het samen met de jeugd ontwerpen van goede onderwijspraktijken. Zo kunnen we jongeren ondersteunen in het realiseren van hun dromen.

Lees ook

Gidsen: vrome schoolpedagogiek in een seculiere wereld

Leiderschap

De genoemde actuele ontwikkelingen dagen ons uit te spreken over het belangrijkste wat er in onze scholen aanwezig is: onze jongeren. Daar ligt de toekomst. Op welke manier luisteren we naar jongeren? Op welke manier leren we van jongeren? Op welke manier mogen jongeren leiderschap tonen?

De sleutel voor het realiseren van goede onderwijspraktijken ligt in het samenwerken van leerlingen en leraren aan vraagstukken in de praktijk. Jongeren die leiden, leerkrachten die leren, en andersom. Jongeren moeten invloed krijgen op hun eigen leerproces. De school moet aan de stem van de lerende recht doen.

Ook als de overheid de school hoe langer hoe meer ziet als redmiddel om de samenleving bij elkaar te houden. Van kansongelijkheid tot duurzaamheid, van obesitas tot Veilig Thuis, van radicalisme tot inclusiviteit en seksuele diversiteit. Ook voor deze thema’s hebben we de stem van onze jongeren nodig om tot verandering te komen. Er zou meer aandacht besteed kunnen worden aan het recht van leerlingen om gehoord te worden.

Zo vroegen wij aan onze studenten van de pabo van Hogeschool Viaa: Op welke wijze ervaren jullie de stem van de lerende in de opleiding? Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat studenten erkenning en waardering ontvangen binnen de opleiding. Ze horen er helemaal bij en voelen zich erg betrokken bij de opleiding. Ze hebben veel plezier en zijn enthousiast. Dit zijn belangrijke voorwaarden om de stem van de lerende te positioneren en te verduurzamen.

Proactief

De ontwikkelpunten liggen op het vlak van het nemen en krijgen van meer leiderschap en verantwoordelijkheid. De studenten zien kansen om de opleiding te versterken, wanneer ze een nog grotere stem krijgen in de curriculum­ontwikkeling van de pabo.

Uit het onderzoek blijkt dat de studenten goed weten hoe hun stem meer vorm en inhoud kan krijgen binnen de opleiding. Bij het evalueren van onderwijseenheden zouden de studenten meer proactief vooraf betrokken willen worden. De studenten zien ook kansen in het samen ontwerpen van onderwijs en het inrichten ervan in een educatief partnerschap met de opleiding.

Het waartoe

De stem van de jongere mag gehoord worden en vormt de basis voor de kwaliteit van ons onderwijs vanuit een gedeeld belang en verantwoordelijkheid voor het onderwijs en de samenleving. Nadenken over de stem van de lerende is nadenken over het waartoe van het onderwijs. We moeten erkenning geven aan de thema’s die spelen bij de jeugd en die recht doen aan de ideeën, meningen en uitingen van jongeren in de school.

In het waartoe van goed onderwijs dienen jongeren de mogelijkheid te krijgen om de wereld samen met anderen te leren kennen. Wij komen tot drie algemeen toepasbare aanbevelingen om jongeren meer verantwoordelijkheid te geven voor het onderwijs wat zijn ontvangen: Geef om partnerschap, geef om gelijkwaardigheid en geef om het samen begrijpen van de wereld!

De auteurs zijn docentonderzoekers voor het lectoraat Goede Onderwijs­praktijken aan de Hogeschool Viaa.