De predikant van de gereformeerde kerk vrijgemaakt in Hattem-Noord en Theoloog des Vaderlands deelde zaterdag in Amersfoort haar eigen ervaringen met seksueel misbruik. Ze deed dat tijdens de tiende toerustingsdag voor vertrouwenspersonen, georganiseerd door het Meldpunt Misbruik binnen kerkelijke relaties.

Ds. Leene vertelde dat ze tijdens haar studie theologie in Zuid-Afrika een band had opgebouwd met een oudere predikant. Op een avond, toen zijn vrouw weg was, nodigde hij haar uit bij hem thuis. Het volgende gebeurde: „Hij stond op, pakte me vast en drukte zijn tong in mijn mond.” Ze weerde hem af en is direct vertrokken, maar bleef toch met hem in contact.

Twee jaar daarna, nu vijftien jaar geleden, gebeurde hetzelfde. Toen zei ze: „Ik wil je nooit meer zien.” Ze gaf het gebeurde door aan haar predikant, die voorstelde om samen met de dader om tafel te gaan zitten. Dat wilde ze niet. Vervolgens gebeurde er niets, maar ze kreeg wel bedreigingen van de dader.

Ds. Leene wilde het gebeurde vergeten, maar ze kon het niet. Ze kreeg vaak nachtmerries. Drie jaar geleden, toen ze inmiddels predikant in Stellenbosch was, begreep ze uit Mattheüs 5:27 en 28 dat het niet aan haar lag. Vervolgens heeft ze een klacht ingediend en werd er recht gedaan. „Ik kreeg erkenning. Hij was verkeerd en hij heeft het erkend.”

Volgens de predikant is dat laatste in zo’n situatie van groot belang. „Ik dacht jarenlang: „God weet wat er is gebeurd”, maar dat was niet genoeg. Er moest recht gedaan worden. In christelijke gemeenschappen is daar vaak geen aandacht voor. Men wil verzoening en vergeving, maar we moeten het eerst over het recht hebben. Als de predikant bij mijn melding anders had gereageerd, had het direct uitgezocht kunnen worden.”

Het was ook voor de dader een opluchting, vertelde ze. „Nadat de commissie gezegd had dat er voor zijn daad geen excuses waren, voelde hij zich bevrijd. Ook voor hem was het recht van belang.”

Een veilige kerk is volgens haar een kerk waar „recht wordt gedaan en waar onrecht niet wordt geduld.” Ze voegde eraan toe dat betrokken kerkleden niet moeten doen alsof ze het niet zien als er een grens wordt overschreden. Daarbij haakte ze aan bij het thema van de dag: ”Horen, zien & spreken”.

Omstanders

Over hoe omstanders geactiveerd kunnen worden bij het zien van grensoverschrijdend gedrag, sprak Ineke van Dongen, preventiemedewerker bij het Meldpunt Misbruik, in de workshop ”Een veilige kerk”. Ze begon met de casus van jeugdleider Kees, die stiekem in de mobiel van Marjolein, die even weg was, keek.

Opletten en signaleren dat er iets verkeerd gaat, is volgens Van Dongen een belangrijke stap. „Als je iets signaleert, moet er een alarmbelletje in je hoofd gaan rinkelen.”

Daar moet het echter niet bij blijven. Ze noemde vijf stappen: herkennen, wegen, beslissen, bepalen en ingrijpen. Deze stappen leiden tot daden. „Heb je alle stappen doorlopen en met ja beantwoord, kom dan in actie.”

Daarna kwam de volgende casus: Wat moet je doen als een jeugdleider meer dan eens een jongen door zijn haar strijkt en erbij zegt: „Ha, lieve krullenbol.” Van Dongen: „Het gaat over een niet-functionele aanraking. Ga naar de jeugdleider toe. Creëer een aanspreekcultuur in de kerk. Het is belangrijker dát je wat zegt dan hoe je het zegt.”