Woensdag 13.00 uur maakt de Liberaal-Democratische Partij van Japan bekend wie de nieuwe voorzitter wordt. Het is vrijwel zeker dat de gekozen man of vrouw Yoshihide Suga opvolgt als premier.

„Vaccinatietsaar” Taro Kono, de huidige minister van Gezondheid, gaat fier aan kop in de peilingen. Toch is het allerminst zeker dat hij de nieuwe voorzitter wordt, zegt de aan Leiden Asia Centre en de Universiteit van Osaka verbonden onderzoeker Anoma van der Veere.

Waarom zijn de leiderschapsverkiezingen nodig?

„De huidige voorzitter Yoshihide Suga, tevens de premier, stapt op. Hij kon eigenlijk niet anders, want Suga, die nog maar één jaar premier is, heeft binnen en buiten de LDP alle steun verloren. Suga maakte een potje van het coronabeleid. Zo kwam het vaccinatieprogramma maar niet van de grond en liet hij de Olympische Spelen doorgaan, ondanks publieke weerstand.”

Volgens de peilingen haalt Taro Kono bijna 50 procent van de stemmen. Is de race daarmee feitelijk al gelopen?

„Nee. Alle circa 1,1 miljoen betalende leden mogen vóór 28 september stemmen. Als een dag later blijkt dat niemand de absolute meerderheid heeft, bepalen LDP-leden die in het Lager- en Hogerhuis zitten én de 47 afgevaardigden van alle prefecturen wie van de twee beste kandidaten het moet worden.

Ik verwacht een tweestrijd tussen Kono en Fumio Kishida (zie onder, BP). Het wordt dan heel spannend, want de laatste heeft onder de partijleden veel steun en maakt dus ook een goede kans om te winnen. Sanae Takaichi is evenmin kansloos. Zij is ultraconservatief en daarmee een interessante kandidaat voor de vele oude, behoudende partijleden. Anders dan Kono is zij bijvoorbeeld tegen invoering van het homohuwelijk, een standpunt dat met name door de oudere garde wordt gedeeld.”

Wat zijn de grote vraagstukken in Japan en welke antwoorden geven de kandidaten?

„China is voor de Japanse economie van groot belang, maar er zijn grote zorgen over de dreiging die uitgaat van het buurland. Alle kandidaten zijn het hierover eens, hoewel de een verder wil gaan dan de ander om de dreiging het hoofd te bieden. Het verst gaat Takaichi. Zij wil het grondwettelijk mogelijk maken dat Japan preventieve aanvallen mag uitvoeren. Nu is het zo dat Japan zich alleen mag verdedigen als de vijand aanvalt.

Vergrijzing is ook een groot probleem in het land. Eén werkende draait nu op voor de uitkering van drie gepensioneerden. Als er niks verandert, klapt dit systeem binnen twintig jaar. Hoewel dit thema een speerpunt is van de LDP én de oppositie, is een oplossing nog niet in zicht. Op dit onderwerp zijn er tussen de kandidaten hooguit nuanceverschillen.

Het grote vraagstuk is echter: hoe komen we uit de coronapandemie? Het land is keihard geraakt. Zo is de toeristenindustrie ingestort en heeft Japan forse imagoschade opgelopen omdat het buitenlandse studenten en werkers de toegang tot het land heeft ontzegd. Onduidelijk is ook hoe het mkb weer op gang moet komen. Op al deze punten valt wel wat te kiezen. Zo wil Kishida bijvoorbeeld fors investeren in de economie. Takaichi ziet daarentegen meer in een belastingverhoging.”

Stel dat Kono of Kishida de verkiezing wint, wordt Japan dan het volgende Aziatische land dat het homohuwelijk invoert?

„Het zou me verbazen als dat snel gaat gebeuren, want daarvoor is een meerderheid nodig in beide kamers. En hoewel een rechter dit jaar heeft aangegeven dat de ban op het homohuwelijk ongrondwettelijk is, stuit openstelling van het huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht in Japan op veel verzet.”

De verkiezing gaat slechts om het LDP-voorzitterschap. Hoe waarschijnlijk is het dat de gekozen man of vrouw premier wordt?

„De termijn van de huidige parlementsleden loopt 28 november af. Het is aan de premier om verkiezingen uit te schrijven. Waarschijnlijk bepaalt Suga kort nadat zijn opvolger bekend is wanneer Japan naar de stembus mag, vermoedelijk begin of half november. Het staat min of meer vast dat de LDP de verkiezingen wint, want de partij staat er goed voor en levert sinds de jaren vijftig vrijwel altijd de premier. Het kan haast niet anders of de nieuwe voorzitter wordt ook de baas van het land.”

Japan staat erom bekend dat premiers elkaar snel afwisselen. Wordt het dit keer anders?

„Door de pandemie is de rivaliteit tussen de facties binnen de partij afgenomen. Dit keer is het merendeel vrij om wie dan ook te kiezen en dat is ongekend. Veel partijleden zijn het onderlinge gekibbel en het snelle verloop van premiers zat en zullen op degene stemmen van wie ze denken dat deze het beste het gezicht van de LDP kan zijn. De koers die deze persoon gaat uitzetten en zijn of haar populariteit onder de bevolking zal vervolgens bepalen of iemand dit keer langer op zijn post blijft.”

Taro Kono komt uit een politieke familie; zijn vader was in het verleden LDP-voorzitter. Ondanks zijn 58 jaar wordt Kono gezien als betrekkelijk jong. Meermaals was de premierskandidaat minister. Toen Kono verantwoordelijk werd voor het vaccinatiebeleid, kwam de vaart erin. Hij verstaat de kunst zich met de bevolking te verbinden en is heel actief op sociale media.

Fumio Kishida (64) heeft eveneens diverse familieleden die het ver schopten in de politiek. Zijn vader en opa waren lid van het Lagerhuis. Kishida was diverse malen minister. Vorig jaar verloor hij de strijd om het premierschap van Suga. Kishida wil werk maken van het bestrijden van de coronapandemie en wat doen aan de toegenomen inkomensongelijkheid.

Sanae Takaichi (60) is, hoewel ze de eerste vrouwelijke premier van Japan kan worden, allerminst progressief. Zo is zij tegen het homohuwelijk en is zij er tegen dat vrouwen na hun trouwen hun eigen achternaam kunnen houden. Takaichi heeft een stoer imago; zo rijdt ze graag motor. Takaichi is een groot bewonderaar van de Britse oud-premier Margaret Thatcher.

Seiko Noda (61) heeft zoals alle kandidaten (ruime) ervaring als minister. In tegenstelling tot Takaichi kan zij wél als vooruitstrevend worden gezien. Zij profileert zich op het punt diversiteit. Noda wil zich onder meer inzetten voor vrouwen, seksuele minderheden, ouderen en gehandicapten. Gezien de peilingen lijkt zij geen serieuze kans te maken premier te worden.