”Red de wereld, koop Shell”, met die slogan gaat Mark van Baal in 2015 de zeepkist op. De 51-jarige Amsterdammer trekt de stoute schoenen aan en start een burgerbeweging: aandeelhoudersvereniging Follow This. Volgens Van Baal heeft Shell de „billions and brains”, het geld en de hersenen, om met een oplossing te komen voor CO2-vrije energie. In een mum van tijd vindt hij een paar investeerders die hem steunen. Maar ook de gewone man koopt groene aandelen van Shell via Follow This – voor nog geen 30 euro.

Een aandeelhouder heeft macht, beseft Van Baal als geen ander. Deze kan op de aandeelhoudersvergaderingen –ieder jaar in mei– namelijk voorstellen indienen. Dat doet hij dan ook. Ieder jaar weer. Deze voorstellen, ook wel klimaat­resoluties geheten, hameren op één boodschap: breng investeringen in lijn met het klimaat­akkoord van Parijs.

Met de resoluties speelt Follow This zich in de kijker. Inmiddels telt Van Baals beweging al meer dan 7500 groene aandeelhouders. Ook de portefeuille breidt uit: BP, Total, Chevron en andere fossiele bedrijven moeten er eveneens aan geloven. Afgelopen mei diende Follow This op aandeelhoudersvergaderingen van maar liefst zeven oliegiganten een klimaatvoorstel in.

En er is steun. De resoluties van Follow This kunnen ieder jaar op meer instemming rekenen van de overige aandeelhouders – waaronder pensioenfondsen die hun vele miljarden bij Shell stallen. Zo stemde in mei bij Shell 30 procent van de aandeelhouders voor, terwijl de top van Shell steun juist ontraadde. En bij de Amerikaanse bedrijven Chevron en ConocoPhillips ging het zelfs om een meerderheid (61 om 58 procent).

In de kantine van een bedrijfsverzamelgebouw in Amsterdam –op een steenworp afstand van de Zuidas en dus het grote geld– voert Van Baal het woord. Hij oogt in niets als de recalcitrante rebel die menigeen zou verwachten bij een klimaatactivist. Netjes in pak. Hij kiest zijn woorden zorgvuldig en weloverwogen. Onder donkere, borstelige wenkbrauwen kijken een paar blauwe ogen vriendelijk de wereld in. En om zijn mond speelt vrijwel continu een kalme glimlach. Hoe werd deze rustige vijftiger de vasthoudende terriër die de koers van een miljardenbedrijf –een mammoettanker in optima forma– omboog?

U bent geboren in de tijd dat de aandacht voor milieuproblemen groeide. Zijn er in uw jonge jaren al zaadjes gelegd voor uw huidige missie?

„Ik was me als kind niet bewust van klimaatverandering. Wel van milieuvervuiling. Zo hadden we thuis geen spuitbussen, vanwege het gat in de ozonlaag. Mijn ouders –leraar en onderwijzer– waren maatschappelijk zeer betrokken. Zo ging ik met hen mee naar demonstraties tegen kernwapens. Dat vormt je.

Ik had een onbezorgde jeugd en ben christelijk opgevoed. Al geloof ik nu niet meer, wel kreeg ik een goede interpretatie van de Bijbel mee. Namelijk dat ik niet voor mezelf op de wereld ben, dat er veel onrecht is waar wat aan gedaan moet worden en dat we als rentmeesters de wereld beter moeten achterlaten voor volgende generaties.”

De documentaire ”An Inconvenient Truth” van Al Gore uit 2006 opende uw ogen voor klimaatverandering. Wat in de film zette u specifiek aan het denken?

„Dat weet ik niet meer precies. Wel weet ik dat ik na het kijken enorm geëmotioneerd was. Klimaatverandering wordt heel duidelijk uitgelegd en de film is goed geregisseerd. Het was voor mij duidelijk: dit probleem bestaat en moet opgelost worden, zo snel mogelijk. Het is volgens mij ook prima oplosbaar. Het is alleen de gevestigde orde –de fossiele industrie– die niet wil veranderen.

Door de film schaamde ik me ook. Want ik was toen al twaalf jaar werktuigbouwkundig ingenieur. En wat doet zo iemand? Doorgaans machines ontwerpen die CO2 de lucht in blazen. Nu ik het probleem kende, vroeg ik me af: wat ga ik eraan doen? Ik heb het eerst als journalist geprobeerd.”

Want u gooide het roer om en veranderde van baan. Wat wilde u bereiken?

„Ik was een paar jaar daarvoor al journalistiek gaan studeren. Vanwege de film besloot ik energiejournalist te worden. Dat ben ik bijna tien jaar geweest. Zo beschreef ik in vaktijdschriften hoe Nederland zou kunnen draaien op duurzame energie. Ik had een agenda als journalist om de energiebranche te verduurzamen, maar helaas was ik geen invloedrijke journalist.”

Hoe rijmt u uw agenda met het uitgangspunt dat een journalist feitelijk en objectief verslag doet van zaken?

„Daar las ik onlangs een mooi artikel over van de Amerikaanse Christiane Amanpour. Die zei dat een journalist „not neutral, but truthfull” moet zijn (niet neutraal, maar waarheidsgetrouw, MK). Het gaat om het opschrijven van wat er aan de hand is met het klimaat, dat heeft dus niets met subjectiviteit of activisme te maken. Sterker nog: klimaatbeleid is lang tegengehouden omdat in het maatschappelijk debat ontkenners aan het woord zijn gelaten onder het mom van wederhoor. Klimaatverandering bestaat en de oplossingen zijn er ook.”

Na tien jaar volgde opnieuw een wending. U startte Follow This. Waar kwam uw idee vandaan om aandeelhouder te worden?

„Dat idee stamt uit 2007, toen ik ”De Prooi” las. Dat boek van Jeroen Smit beschrijft nauwkeurig de ondergang van ABN AMRO. Het is hét voorbeeld dat een activistische aandeelhouder veel macht kan hebben. Aandeelhouder TCI –The Children’s Investment Fund– had maar 1 procent van de aandelen maar kreeg het toch voor elkaar dat de bank in drie stukken uiteenviel.”

U had in 2015 geen inkomen. Hoe ervoer u die stap?

„Als een sprong in het diepe. Veel mensen reageerden in het begin lacherig. Ze vonden het een „sympathiek initiatief” en een „nobel streven.” Hun boodschap: het gaat nooit werken, droom lekker verder. Je hebt dus echt een thuisfront nodig dat je door dik en dun steunt. Anders gaat zo’n stap niet werken.”

Zo’n thuisfront had u?

„Mijn vrouw steunde me enorm. Een moment uit die beginperiode herinner ik me nog goed. Ik was uit eten met mijn vrouw. Ze liet me een filmpje zien van een wetenschapper die uitlegt hoe een nieuwe beweging ontstaat. Je zag op een festival een jongen staan dansen. In zijn eentje. Hij staat lang voor schut, maar op een gegeven moment gaan er mensen meedoen, totdat uiteindelijk de hele menigte danst. Dit ga je doen, zei mijn vrouw. Je gaat eerst een paar jaar uitgelachen en genegeerd worden. Maar ik denk dat je het kunt.”

U gooide uw leven al meerdere keren om. Wat zegt dat over u?

„Dat ik iets wil veranderen. Veel mensen zouden zoiets ook willen, maar stuitten op praktische bezwaren. Ik deed het gewoon. Nu hadden wij ook de luxepositie dat dit kon. Wij zijn rijk, wit en hebben een onbezorgd verleden. Mijn vrouw had een goed salaris en kon kostwinner zijn. Als je te maken hebt met armoede, discriminatie of iets anders heb je wel andere zaken aan je hoofd.”

U wilt dat oliebedrijven net als u een haakse bocht maken?

„Ja, iedereen kan veranderen, als je maar wilt. Je moet er wel een goed plan voor hebben. Het lukt niet van vandaag op morgen. Toen ik journalist werd, volgde ik eerst jarenlang een opleiding. Omdat ik de dertig al was gepasseerd, verklaarden sommigen me voor gek. Opnieuw beginnen kon volgens hen niet. Maar met een goed plan is niets onmogelijk.”

U bent nu ruim zes jaar bezig als aandeelhouder van Shell. Wat heeft u bereikt?

„Het keerpunt was 2017, toen we 6,3 procent van de aandeelhouders meekregen met de resolutie. Dat bleek genoeg om Shell in beweging te brengen: het bedrijf formuleerde klimaatambities. Zelfs voor de scope 3-emissies (dat is jargon voor de CO2-uitstoot van de klanten van Shell, daarbij gaat het bijvoorbeeld om wat er uit de uitlaat komt bij een auto die rijdt met Shellbenzine, MK). Deze scope 3-emissies zijn dé olifant in de kamer. Wat de klant met Shells producten deed, vond het bedrijf eerst niet zijn verantwoordelijkheid. Maar ik vergelijk dat met de tabaksfabrikant die zelf wel stopt met roken omdat het slecht is voor de gezondheid, maar ondertussen nog steeds sigaretten blijft verkopen aan anderen.”

Nooit de neiging gehad de handdoek in de ring te gooien?

„Nee, ik geloof er heilig in dat aandeelhouders een noodzakelijk ingrediënt zijn om de fossiele industrie aan te pakken. De grote groep groene aandeelhouders achter mij geeft mij ook kracht om door te gaan. Afgelopen zomer kwamen er 1500 bij!

Wel word ik soms moe van de tactieken van Shell. Tot 2017 wees het bedrijf de resoluties van Follow This af omdat het onredelijk zou zijn als het verantwoordelijkheid moest nemen voor alle emissies. De laatste jaren verwijst de onderneming naar de eigen klimaatplannen, zo van: de resolutie is onnodig, want we doen al genoeg.”

Wanneer zit uw missie erop?

„Als de energie-industrie op het spoor zit waarmee we Parijs gaan halen. Wat een bedrijf als Shell daarvoor moet doen? Niet alleen ambities voor scope 3-emissies voor 2050 formuleren, maar ook concrete doelen voor 2030, die weer leiden tot serieuze investeringen en tot slot natuurlijk tot een daling van de uitstoot. De klimaatplannen van Shell zijn niet serieus te nemen zolang het bedrijf zijn miljarden nog vooral investeert in het vinden van nieuwe gas- en olievelden in plaats van in duurzame energie.”

Wat doet u als een oliebedrijf de beslissende stap zet?

„Dan barst ik in huilen uit van vreugde, want ik ben snel geëmotioneerd.”

In mei eiste de rechter meer klimaatactie van Shell in een zaak die Milieudefensie had aangespannen. Hoe viel die uitspraak bij u?

„Dat voelt als een steun in de rug. Ik was verrast dat Milieudefensie de zaak aanspande, ze vraagt hetzelfde als wij: doe mee aan Parijs. Klimaatverandering stoppen vergt diverse middelen. Alles is nodig om de gevestigde orde wakker te schudden. Hoewel de rechtszaak en Follow This losstaan van elkaar, versterken ze elkaar. Zo werden onze klimaatresoluties gebruikt als bewijsstukken in het feitenrelaas van advocaat Roger Cox van Milieudefensie. Aan de andere kant kunnen wij volgend jaar richting beleggers verwijzen naar het vonnis. Want als je nu nog tegenstemt, zeg je dat de rechter het bij het verkeerde eind heeft.”

Begin augustus kwam een nieuw alarmerend klimaatrapport van het IPCC uit. Het klimaat is onomkeerbaar veranderd door invloed van de mens. Hoe las u de berichtgeving?

„Het laat zien dat een langzame transitie naar een duurzame energievoorziening definitief niet meer mogelijk is. En dat hebben de bedrijven aan zichzelf te danken. Zo wist Exxon eind jaren 50 al van de rol van CO2 in het broeikaseffect. In plaats van actie te ondernemen, financierden ze de ontkenningslobby. Nu stellen oliebedrijven doelen voor 2050 omdat 2030 te vroeg komt, omdat anders –zo zeggen ze– hun bedrijf kapotgaat. Nee, voor de langzame overgang hadden ze eerder moeten beginnen. Zolang oliebedrijven geen heldere doelen voor 2030 hebben, zijn ambities een lachertje. De komende tien jaar zijn bepalend.”

U wordt vaak neergezet als een activistische aandeelhouder. Ziet u zichzelf als klimaatactivist?

„Ik noem mezelf het liefst een verantwoordelijke of groene aandeelhouder. Het woord activistisch schrikt sommige mensen af. Overigens heb ik er geen moeite mee als mensen me zo noemen. Tenminste, als we de mensen die geen verandering voorstaan dan ook klimaatinactivisten noemen.”

U heeft de vasthoudendheid van een terriër en de overtuiging van een gelovige. Klopt dat?

Van Baal denkt even na. „Vasthoudend, ja. In de beginfase van Follow This kreeg ik vaak het compliment van mensen dat ze mijn doorzettingsvermogen bewonderden. Als je goed wilt worden in tennis, moet je hard werken en veel kunnen want de concurrentie is groot. Ik zeg weleens: Als je iets nieuws gaat doen –en dat deed ik– heb je maar één talent nodig: vasthoudendheid, doorzettingsvermogen. En dan mag je fouten maken.

Als het gaat om overtuiging: het is wel een op feiten gebaseerde overtuiging. Klimaatverandering vindt plaats. En zou het niet geweldig zijn als we de klimaatcrisis zouden oplossen?”

Wat drijft u bij dat ideaal?

„Er zijn volgens mij twee typen mensen. Zij die de wereld zien zoals hij zou kúnnen zijn. Daar hoor ik bij. En zij die de wereld zien zoals hij is. Van die laatste soort wordt de wereld niet beter. Het is voor mij haast vanzelfsprekend: we hebben een probleem en weten de oplossing. Dan moeten we toch handelen om de wereld beter achter te laten?

Ik wil doen wat ik kan om mijn zoon en eventuele kleinkinderen niet in een onbewoonbare wereld volwassen te laten worden. Sinds de film van Al Gore denk ik als ik op kraamvisite zit vaak: dit kind maakt deze hele eeuw mee en zal de gevolgen van klimaatverandering zien: overstromingen, extreem weer, mislukte oogsten en delen van de wereld die onleefbaar worden door de hitte. Als wij niets doen, vragen onze kinderen over vijftien jaar: Waarom heb je er niets aan gedaan?”