Miljarden gaan er om in de Chinese bijleseconomie. Het belette Peking deze zomer niet om het mes te zetten in deze sector. Het moet afgelopen zijn met die dure privéscholen, vindt de Chinese Communistische Partij (CCP). Bijles aanbieden mag voortaan alleen nog zonder winstoogmerk.

Ook in de techsector worden er fortuinen verdiend. Zij bleven evenmin buiten schot. Met een serie maatregelen willen de autoriteiten hun macht breken. Een van de maat­regelen is paal en perk stellen aan de 72-urige werkweek. Vooral in de techsector wordt deze zogenoemde 996-werkcultuur aangeprezen. Voor iedereen is het een „zegen” om onderdeel te zijn van een cultuur waarin zes dagen lang van 9 tot 9 wordt gewerkt, zei mede­oprichter van Alibaba Jack Ma in het verleden. Maar nu heet het 996-schema „illegaal.”

Opvallend was ook dat gamen („geestelijk opium”) onder vuur kwam te liggen. Voortaan mogen minderjarigen nog maar drie uur per week gamen. Aanbieders van online gamen zijn verplicht om de identiteit van gamers te verifiëren.

De pijlen van Peking zijn eveneens gericht op de cultuursector. Zo moest Panda Boys, een uit zeven 7- tot 11-jarigen bestaande popgroep zich drie dagen na het eerste optreden opheffen. Na afloop regende het kritiek op Weibo, de Chinese evenknie van Twitter. De kinderen zouden veel te jong zijn voor een carrière in de wereld van entertainment.

Lees ook

China stelt paal en perk aan gamende jeugd

Zuiveren

Onlangs meldden staatsmedia dat Xi Jinping de toezichthouders op televisie en radio heeft opgedragen om de entertainmentindustrie doortastend op te ruimen en te zuiveren. Acteurs, artiesten of gasten die „incorrecte politieke posities innemen”, die „in hart en in handelen twijfelen” aan de Communistische Partij en aan het land, moeten voortaan geweerd worden. Een einde moet er ook komen aan „entertainmentprogramma’s die geen meerwaarde hebben.”

De CCP is haar controle op allerlei terreinen aan het vergroten, signaleert Clingendaelonderzoeker Ties Dams, tevens auteur van ”De nieuwe keizer. Xi Jinping, de machtigste man van China”. Tijdens de eerste termijn van Xi Jinping, die in maart 2013 aantrad als president, werd corruptie stevig aangepakt. Menig partijlid, al dan niet hoog in rang, verdween achter slot en grendel of kreeg een boete. „Nu zien we dat deze aanpak uitwaaiert over andere aspecten van de maatschappij. Met allerlei concrete en abstracte initiatieven pakt de partij de macht. Peking wil de bevolking opvoeden en laten zien wat goed –loyaliteit aan Xi– en fout –te veel videogames spelen– is. Het schuwt bovendien niet om grenzen over te gaan en offers te brengen. Diverse grote vaandeldragers van de Chinese vooruitgang kregen forse klappen en zagen hun aandelen kelderen.”

Kwalitatieve groei

Achter de vele decreten die recent zijn uitgevaardigd zit ook dat de CCP zoekt naar een nieuwe vorm van legitimatie. „De rol van de partij was jarenlang sec economisch”, zegt Dams. „Ze bond met succes de strijd aan met extreme armoede. Jarenlang groeide de economie zelfs met dubbele cijfers. Daardoor is er een grote, welvarende middenklasse ontstaan. De keerzijde van deze groei is echter dat het problemen met zich heeft meegebracht.”

Met die keerzijde doelt de Clingendaelonderzoeker op toegenomen inkomensongelijkheid. Een andere schaduwkant is de enorme luchtvervuiling in grote steden. En van een heel andere orde zijn problemen die het gezin ontwrichten. Dams: „De techsector bloeit, maar verdient geld aan de vele kinderen die gameverslaafd zijn. Een ander pijnpunt is dat veel middenklasseouders zich blauw betalen aan bijles voor hun kroost. Veel kinderen volgen buitenschoolse lessen, niet zozeer om voordeel te behalen op andere kinderen, maar om mee te komen.”

Eveneens een grief van de middenklasse is dat er veel uren op de werkvloer moeten worden doorgebracht. „Je kunt geen kinderen krijgen en er zeker niet voor zorgen als je het grootste deel van de week op kantoor moet doorbrengen. Daarom wordt de 996-cultuur ook aangepakt. De partij ziet dat het volk tevreden gehouden moet worden en er na het werk ook tijd moet zijn voor spelen.”

Kwalitatieve groei is nu het toverwoord voor de machthebbers in Peking. „Dat staat in het nieuwe vijfjarenplan, dat een paar maanden geleden is vastgesteld. De groei­cijfers hoeven niet hoog te zijn. Het volk moet niet nog harder gaan werken. De partij wil zich zo bewijzen aan de nieuwe middenklasse. We zijn er om jullie levensstandaard te verhogen. Ook grote techbedrijven moeten bijdragen aan dit nieuwe maatschappelijke doel en dat wordt ze hardhandig duidelijk gemaakt.”

Aanwakkeren

Alle nieuwe regels die over China worden uitgestort dienen uiteenlopende doelen, zegt Ingrid d’Hooghe van het aan de Universiteit Leiden verbonden Asia Centre. „Scheer niet alle maatregelen over één kam. Deels probeert de partij bestaande problemen op te lossen, denk aan het aanpakken van de bijlessector. Voor bijscholing worden schrikbarende bedragen gevraagd. Alleen rijken kunnen dat betalen. Dit aanpakken past in het streven van de CCP naar een betere verdeling van de welvaart.” Andere ingrepen zijn erop gericht de grip op bepaalde sectoren terug te pakken. „In de techsector bestaan eveneens diverse problemen en misstanden, maar daarnaast speelde ook dat grote techbedrijven erg machtig waren geworden en de partij geen controle had over de data die zij genereren. Dat is onacceptabel voor de machthebbers.”

Dat de entertainmentindustrie op de pijnbank is komen te liggen, verklaart d’Hooghe doordat deze uit de pas is gaan lopen met wat de partij als wenselijk ziet. Wat de communisten willen, is dat socialistische waarden worden gepromoot. Cultuur moet ten dienste staan van het overheidsbeleid en de liefde voor China en de Communistische Partij aanwakkeren. „Peking wil bijvoorbeeld geen verwijfde mannen op televisie, omdat dat wordt gezien als exponent van een ongezonde cultuur die niet past in het beeld dat de partij van China en de Chinees wil uitdragen. Sowieso is sinds Xi Jinping aan de macht is, de ruimte voor afwijken van de partijlijn afgenomen. Nu wordt dat nog verder aan banden gelegd.”

Haatcampagne

Als voorbeeld van hoe beperkt de ruimte voor vrij debat is geworden noemt d’Hooghe een Chinese viroloog die onlangs ventileerde dat het land moet gaan leren leven met het coronavirus. Deze mening wijkt af van het huidige gevoerde zerotolerancebeleid tegen het virus. De man kreeg een haatcampagne op sociale media over zich heen.

Dat de partij de duimschroeven op allerlei terreinen aandraait, is volgens d’Hooghe mede een gevolg van de druk die de Verenigde Staten (handelsoorlog) en Europese Unie (screening van Chinese investeringen, sancties wegens het onderdrukken van Oeigoeren) op het land uitoefenen. „China voelt zich in het nauw gedreven. Het land wilde altijd al zelfvoorzienend worden, maar doet daar nu een schepje bovenop. Bovendien wil China in 2049 op elk gebied leidend zijn. Om dat voor elkaar te krijgen, wil het land de rol van de partij vergroten en het nationalisme aanwakkeren. Iedereen moet meedoen om de gestelde doelen te behalen.”