Tijdens zijn verkiezingscampagne, vorig jaar, was Joe Biden heel stelling. Wat hem betreft kwam er geen vaccinatieplicht. Op een bijeenkomst in Philadelphia zei hij dat het al dan niet halen van een prik een persoonlijke keuze is. „Dwang is geen geschikt wapen in de strijd tegen corona.”

Een maand na zijn verkiezing herhaalde hij dit nog eens tijdens een persconferentie in Wilmington. „Ik ga geen vaccinatieplicht opleggen.” Zijn standpunt leek dus helder: geen vaccinatiedwang.

Zelfs in juli van dit jaar zei de president nog bij monde van zijn woordvoerder Jen Psaki dat de federale overheid niet van plan was af te dwingen dat burgers een inentingsbewijs bij zich dragen. Dat werd bovendien bevestigd door de directeur van de landelijke koepel van ”Centers for Disease Control and Prevention” (CDC), Rochelle Walensky. „Er komt geen federale vaccinatieplicht.”

Boete

In dat licht is het niet verwonderlijk dat Bidens politieke opponenten hem verwijten een verkiezingsbelofte te hebben gebroken met het opleggen van een vaccinatieplicht aan verschillende segmenten van de samenleving.

Vorige week donderdag kondigde Biden aan dat er vanaf eind september voor medewerkers in zorginstellingen en ziekenhuizen (17 miljoen) en ambtenaren van de federale overheid (4 miljoen) een vaccinatieplicht geldt. Ook medewerkers van particuliere bedrijven die werken voor de federale overheid moeten een coronaprik halen.

Daarnaast heeft Biden het ministerie van Arbeidszaken gevraagd een instructie op te stellen dat bedrijven met meer dan honderd werknemers verplicht zijn van hun personeel een vaccinatiebewijs te vragen (80 miljoen). Wie geen prik wil, moet zich wekelijks laten testen. Bedrijven die de plicht ontduiken, kunnen een boete van 13.600 dollar per overtreding krijgen.

In antwoord op kritische vragen over deze koerswijziging van de president, antwoordde zijn woordvoerder dat deze stap moest worden gezet omdat de strijd tegen de coronapandemie een krachtiger aanpak nodig heeft.

Biden zegt dat zijn besluit voortkomt uit zijn „frustratie” over de 80 miljoen Amerikanen die nog niet zijn ingeënt. Daardoor lijkt volgens hem de opmars in de strijd tegen het coronavirus tot stilstand te zijn gekomen.

Het aantal besmettingen, ziekenhuisopnames en sterfgevallen neemt weer toe. Op dit moment zijn er in heel de VS 97.000 mensen met corona in het ziekenhuis opgenomen. Het aantal besmettingen per dag ligt momenteel op 150.000; het dagelijks aantal sterfgevallen bedroeg de laatste week 1500. Volgens een recent rapport van het CDC hebben mensen die niet zijn gevaccineerd elf keer meer kans te sterven aan corona dan degenen die zijn ingeënt. Biden spreekt daarom van een „pandemie van ongevaccineerden.”

Spelletje

Een belangrijk argument van Biden om op federaal niveau maatregelen te nemen, is het gebrek aan medewerking van de kant van de regeringen van de verschillende staten. Inentingscampagnes worden in de VS vanouds geregeld door de regionale overheid. Biden verwijt met name een aantal Republikeinse gouverneurs dat zij op onverantwoorde wijze met de gezondheid van hun burgers omgaan door laks op te treden in de strijd tegen corona. „Dit is niet iets om een spelletje mee te spelen”, zei hij vorige week tijdens een bezoek aan een school in Washington DC.

Inmiddels hebben zowel het Republikeins Nationaal Comité, zeg maar het landelijk partijbestuur, als diverse Republikeinse gouverneurs aangekondigd alles uit de kast te halen om de federale vaccinatieplicht aan te vechten.

Partijvoorzitter Ronna McDaniel noemt de order van Biden „onwettig en een autoritaire machtsgreep.” Greg Abbott, de gouverneur van Texas, spreekt van een „flagrante schending van de grondwettelijke vrijheden.” Net als de gouverneurs van Georgia, Missouri en Wyoming, kondigde Abbott aan „elke wettelijke optie te gebruiken om het bevel van Biden onschadelijk te maken.” Kristi Noem, de gouverneur van South Dakota schreef in een berichtje aan Biden: „Tot ziens in de rechtbank.”

Opmerkelijk

Het verzet van de Republikeinen is opmerkelijk. In het verleden gaven Republikeinse gouverneurs instructies uit waardoor de burgers van hun staten min of meer verplicht werden zich te laten vaccineren. Zo verplichtte de Republikeinse gouverneur Rick Perry van Texas in 2007 tot inenting van meisjes tegen baarmoederhalskanker. In 2017 kondigde zijn partijgenoot en collega Eric Holcomb van Indiana aan studenten te verplichten zich te laten inenten tegen meningitis. Nu keert Holcomp zich tegen de instructie van Biden.

Gouverneur Kim Reynolds van Iowa, eveneens Republikein, wilde in 2019 geen ruimte bieden aan mensen die om godsdienstige redenen vrijgesteld wilden worden van de bestaande vaccinatieverplichtingen. Nu zegt ze echter dat de burgers in haar staat in alle vrijheid zelf moeten kunnen kiezen of ze al dan niet de coronaprik halen.

Toen zaterdag aan de bekende Republikeinse senator Ted Cruz werd gevraagd of hij voortaan ook tegen de al bestaande verplichte inentingen in Texas is omdat hij zich verzet tegen Bidens instructie, was zijn antwoord: „Natuurlijk niet.”

Jennifer Reich, socioloog aan de Universiteit van Colorado, deed onderzoek naar de motieven voor weigering. Zij constateert drie min of meer parallelle tendensen. „Er is een groep vooral progressieve welgestelden die altijd al bezwaar heeft gemaakt tegen inenten. Denk aan antroposofen. Die moet je vooral zoeken in de kring van de Democraten. Daarnaast is er een groeiende groep mensen die gelooft dat inenten een verhoogd risico geeft op autisme. Zowel binnen Democratische als Republikeinse kringen vind je die opvatting.”

Tijdens de coronapandemie is daar volgens Reich de politieke polarisatie bijgekomen. „Omdat de Democraat Biden zich heel nadrukkelijk inspant om zoveel mogelijk mensen gevaccineerd te krijgen, zijn de Republikeinen tegen. Zij keren zich tegen elke maatregel die hen in hun vrijheid beknot. Die factor is momenteel de belangrijkste voor het verzet.”