De koninklijke grafkelder in de Nieuwe Kerk in Delft is de plaats waar verreweg de meeste leden van het Huis Oranje-Nassau met hun echtgenoten zijn bijgezet. De bekendste Oranje die ontbreekt, is stadhouder-koning Willem III. Hij was stadhouder in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en koning van Engeland. Samen met zijn vrouw Mary Stuart is hij in de Westminster Abbey in de Britse hoofdstad Londen begraven.

Het is geen opvallend graf; het wordt door een kleine tegel in de vloer aangeduid. Hun Engelse namen en sterfdatum staan erop: King William III (1702) en Queen Mary II (1694). Er is geen monument. Het is een eenvoudige, maar blijvende herinnering aan de personen die deel hebben uitgemaakt van de rumoerige geschiedenis van Engeland.

Rampjaar

Terug naar 1650. Toen werd Willem III geboren als zoon van stadhouder Willem II van Oranje-Nassau en zijn vrouw, de Engelse Maria Henriëtte Stuart. De blijdschap om zijn geboorte werd overschaduwd door het feit dat zijn vader acht dagen eerder was overleden en Maria Stuart als weduwe verder moest. De jonge Willem werd opgevoed door zijn moeder en zijn oma Amalia van Solms. Toen Willem tien jaar was, werd hij wees; Maria Stuart overleed en Amalia was vanaf dat moment verantwoordelijk voor de opvoeding van haar kleinzoon. Op zijn zestiende namen de edelen zijn opvoeding over.

De toekomst voor Willem III zag er niet bepaald sprookjesachtig uit. In de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden begon na de dood van Willem II het zogenaamde stadhouderloze tijdperk. In de Acte van Seclusie (1654), een initiatief van raadpensionaris Johan de Witt, werd bovendien vastgesteld dat er nooit meer een Oranjetelg tot stadhouder zou worden benoemd.

In het jaar 1672 kenterde het leven van Willem III. Het ging de geschiedenisboeken in als het rampjaar, want de Republiek der Nederlanden werd aangevallen door Frankrijk, Engeland, Keulen en Münster. Vooral de Franse legers onder leiding van koning Lodewijk XIV trokken ver op naar Holland. De roep om een lid van Oranje-Nassau dat de Republiek moest redden werd heviger. De regenten gingen hier niet direct in mee, maar gaven uiteindelijk de macht terug aan Willem III. Onder zijn leiding werd de Republiek weer veiliggesteld. Willem III werd beschouwd als de redder van de Republiek.

Schoonvader

In 1677 trouwde Willem III met Maria Stuart II, het nichtje van de Engelse koning. Willem was 27, Maria slechts 15 jaar. In 1685 kwam Maria’s vader in Engeland aan de macht; koning Jacobus II. Een rooms-katholieke vorst die absolute macht nastreefde. Enkele edelen vroegen Willem III of hij hen wilde helpen Jacobus af te zetten. Omdat Willem bang was dat zijn schoonvader zou gaan samenspannen met het roomse Frankrijk, besloot hij hem te verjagen. In 1688 stak hij met 250 schepen het Kanaal over en vluchtte koning Jacobus II naar Frankrijk. Willem III en Maria Stuart werden vervolgens gekroond als koning William en koningin Mary van Engeland. Rond de jaarwisseling van 1694 en 1695 overleed Maria Stuart zeer plotseling op 32-jarige leeftijd aan de pokken.

Willem III bracht veel tijd door op Paleis Het Loo in Apeldoorn vanwege de jacht. Hij zorgde ervoor dat het paleis werd verfraaid en bouwde er een grootse tuin omheen, die moest kunnen wedijveren met het Franse Paleis van Versailles.

In 1702 ging het mis. Willem viel van zijn paard en brak zijn sleutelbeen. Toen daarbij complicaties optraden, stierf hij op 51-jarige leeftijd in Kensington Palace.

Willem had geen broers en zussen en geen kinderen, dus de troonsopvolging was complex. In Engeland werd hij opgevolgd door Anna, de zus van Maria Stuart. In de Republiek werd van de gelegenheid gebruikgemaakt om het tweede stadhouderloze tijdperk in te luiden.

Uniek monument

De namen van Willem III en Maria Stuart op de graven in Westminster Abbey herinneren levenslang aan het voormalige koningspaar van Engeland. Dat het echtpaar in de majestueuze kerk in hartje Londen is begraven, is vanwege hun rol verklaarbaar.

In tegenstelling tot de koninklijke graven in Delft zijn de graven van Willem III en zijn echtgenote zichtbaar. Ze maken deel uit van de historie die onmiskenbaar verweven is met de bijzondere kerk. Westminster Abbey, grotendeels gebouwd in gotische stijl, is met recht een uniek monument te noemen, een belangrijke historische plek waar de Britse koningen en koninginnen al sinds de elfde eeuw begraven worden.

In totaal zijn er circa 3300 graven in de kerk te vinden. Ook zijn er 600 herdenkingstekens te bekijken. In de kapel zijn dertig koningen en koninginnen begraven, onder wie Elizabeth I en Mary I en koning Henry VII. In 1760 werd de laatste vorst in de kerk begraven na de dood van koning George II, waarna alle leden van de koninklijke familie in Windsor zijn begraven.

Een historisch hoogtepunt voor de Britten was de begrafenisdienst van prinses Diana, in 1997. De dienst werd gehouden in Westminster Abbey, maar de prinses werd begraven op een eiland in het Oval Lake op het landgoed van de familie Spencer, Althorp Park. In 2002 was de Abbey het decor van de rouwdienst van koningin Elizabeth, ook wel de koningin-moeder genoemd. Zij werd na de dienst begraven op het terrein van Windsor Castle, in een kleine kapel binnen St. George’s Chapel: de King George VI Memorial Chapel.

De begravenen in Westminster Abbey zijn naast koningen en koninginnen ook staatslieden en politici, edelen en helden, economen en wetenschappers, musici en medici. Bekende namen zijn te lezen, zoals die van ontdekkingsreiziger David Livingstone, bedenker van de evolutietheorie Charles Darwin, schrijver C. S. Lewis en christennatuurkundige Isaac Newton.

In de kerk ligt ook het graf van de onbekende soldaat. In 1920 werd deze soldaat begraven in het centrum van het schip van de Abbey. Het graf herdenkt alle onbekende soldaten die tijdens de wereldoorlogen gestorven zijn.

Kroning

Naast een kerk voor uitvaarten is Westminster Abbey ook in gebruik als kroningskerk. In 1066 vond de eerste kroning plaats, die van Willem de Veroveraar. In 1953 werd de huidige koningin van Groot-Brittannië, Elizabeth II, er gekroond. Het was de eerste kroning die op televisie werd uitgezonden.

Naast begrafenissen en kroningen wordt de kerk ook gebruikt voor koninklijke huwelijken. De laatste bruiloft in de Abbey was die van prins William en hertogin Catherine, in 2011. Harry en Meghan kozen voor St. George’s Chapel in Windsor Castle.

Wat de eerstvolgende belangrijke koninklijke bijeenkomst in Westminster Abbey zal worden, is niet bekend. De kroning van een nieuwe Britse koning ligt menselijkerwijs voor de hand. De toekomst mag dan ongewis zijn, maar toekomstige plechtigheden in de Abbey zullen de historische waarde van de kerk intensiveren. Een rijke historie waar ook het Nederlandse Oranjehuis zijn eigen rol in heeft gespeeld.

Serie Koninklijk begraven
Op welke plekken liggen de Oranjes begraven? Deel 4: Londen.