Stelling 1. Het protest in Harskamp, waar nazistische teksten werden gescandeerd, was beschamend.

Niels Ploeg (30), woont vlakbij Harskamp, is metaalarbeider en was een van de demonstranten: „Met een groep van zo’n 40 jongeren protesteerden we dinsdagavond bij de poort van legerplaats Harskamp tegen de komst van Afghaanse vluchtelingen. We wilden duidelijk maken dat we het niet eens zijn met de gang van zaken. Ik maakte bij de legerplaats kennis met onze nieuwe wijkagent, een supervent. We hebben samen gelachen, ook nog met marechaussees ter plekke. Later die avond kwamen veel meer jongeren naar het protest. Over een lengte van zo’n 200 meter liepen een paar honderd jongeren. Kerkelijk en niet-kerkelijk. Zelf ben ik niet meer kerkelijk, al geloof ik nog wel.

De stemming werd baldadig. Er werden autobanden in brand gestoken en leuzen geroepen als ”Eigen volk eerst” en ”Auschwitz back for blacks” (Auschwitz terug voor zwarten). Het ging helemaal mis. Ik zei tegen mijn vrienden: „Dit kan echt niet.” Ik heb niet geprobeerd de rellende jongeren tot de orde te roepen. Dat zou toch niet zijn gelukt. De politie kwam erbij met honden, de straat werd schoongeveegd.”
Ds. M. C. Schreur, predikant van de hervormde gemeente in Harskamp: „Een verslaggever hield me voor dat het de kerk kennelijk niet lukt om de Harskamper jongeren te kerstenen. Daar heeft die journalist wel een punt. De invloed van de Bijbelse boodschap is op sommige jongeren helaas niet groot.”

Niels Ploeg: „Het maakt voor mij niet uit of een demonstrant kerkelijk is of niet. Ik plas weleens buiten de pot en dat doen jongeren uit uw kerk ook. Ik ergerde me aan commentaren op sociale media. Het ging telkens over Biblebelt dit en Biblebelt dat. Ik schreef eronder: Ook niet-kerkelijke jongeren deden mee aan het protest.”

Ds. Schreur: „Zondag preek ik hoogstwaarschijnlijk over het gebed van Daniël. Die spreekt uitdrukkelijk over „onze” zonden. Dus ik wil niet alleen naar rellende jongeren wijzen.”

Burgemeester René Verhulst van Ede (waar Harskamp onder valt): „Ik schaam me dat jongeren kreten over Auschwitz riepen.”

Linda Vellinga, voorzitter van de dorpsraad Harskamps Belang: „Ook wij zijn niet blij met het vandalisme en de gescandeerde teksten. Harskamp is een gemêleerde samenleving. Ik ken ook Harskampers die kleding willen geven aan de vluchtelingen.”

Niels Ploeg: „Ik snap jullie schaamte over de teksten. Als ik had geweten dat het zo uit de hand zou lopen, zou ik niet naar de legerplaats zijn gekomen. Mijn vriendengroep had goede bedoelingen. We hoorden dinsdag ineens dat er honderden Afghanen in Harskamp werden geplaatst, terwijl we nauwelijks informatie hadden. We willen niet dat in ons dorp van 3500 inwoners 800 Afghanen komen wonen. Die mensen passen niet bij onze boerencultuur. Van de 20 Afghanen past zich er misschien één aan.”

Burgemeester Verhulst: „Ik begrijp de onrust bij de inwoners van Harskamp. Het punt is dat ik pas afgelopen maandagmiddag werd gebeld over de komst van Afghanen naar de legerplaats in Harskamp. „Er is een vliegtuig onderweg en morgen arriveren in Harskamp de eerste bussen met evacués uit Afghanistan”, kreeg ik te horen. Zoiets had ik ook nog nooit meegemaakt. Ik zeg dan natuurlijk niet: „Dat vliegtuig gaat niet landen.”

Dinsdag organiseerde het Centraal orgaan asielzoekers (COA) een persconferentie. Dat het COA bij die bijeenkomst betrokken was, voedde bij veel mensen de gedachte dat er in Harskamp een asielzoekerscentrum komt. Maar dat is dus niet juist. De legerplaats is bedoeld als tijdelijke noodopvang voor evacués uit Afghanistan.”

Niels Ploeg: „Er kunnen de komende weken wel zo’n 1000 Afghanen naar Harskamp komen. Als die mensen op een gegeven moment de hekken uit mogen, vrees ik dat dat verkeerd afloopt. Ze gaan dan door het dorp lopen en stappen de supermarkt in. Vrouwen met hoofddoeken, dat kan hier in Harskamp rare reacties veroorzaken. Wat de boer niet kent, dat vreet-ie niet.”

Burgemeester Verhulst: „Als Afghanen binnenkort gescreend zijn en een tijdelijke verblijfsvergunning krijgen, mogen ze inderdaad van de legerplaats af. Bezorgde Harskampers zeggen bang te zijn dat ze hun kinderen ’s avonds niet meer alleen op straat kunnen laten fietsen. Maar ik ben niet zo bang voor ongeregeldheden. Niels, jij denkt misschien aan een groep van vijftig Afghanen die een winkel in stapt, waarbij er eentje gauw wat steelt en onder zijn jas stopt. Maar ik zie dat allemaal nog niet gebeuren. Deze vluchtelingen hebben er geen belang bij om moeilijkheden te veroorzaken. Als mensen een gezicht krijgen en er een gesprek ontstaat, verandert er vaak veel. O, hij spreekt Engels. Of: O, hij werkt als landmeter, of als tandarts.”

Linda Vellinga: „Ik hoop dat het inderdaad meevalt met de overlast in Harskamp. Ik zou zeggen: Geef vreemdelingen een kans en zet vooroordelen opzij. Dat vergt inzet van scholen, kerken en jongerenwerkers. Het beeld is ontstaan dat er alleen maar Afghaanse mannen naar Harskamp zijn gekomen. Maar het gaat ook om vrouwen en kinderen. Nogal wat van de evacués hebben al contacten in Nederland. Dus mogelijk vertrekken de meeste Afghanen snel uit de noodopvang, zelfs naar andere landen.”

Niels Ploeg: „Ik denk dat de meeste jongeren in Harskamp zullen zeggen: Laten die vreemdelingen alsjeblieft weggaan.”

Ds. Schreur: „Ik vind het verbazend hoe vaak God het volk Israël in het Oude Testament voorhoudt: Denk erom, zorg voor de vreemdelingen; jullie zijn zelf ook vreemdeling geweest.

In Deuteronomium 5 is het vierde gebod over de sabbat zelfs uitgebreid met de aansporing om de vreemdeling rust te geven. Denk ook aan de oproep om bij de oogst wat achter te laten voor de wees, weduwe én vreemdeling.

De oproep voor herbergzaamheid en gastvrijheid klinkt eveneens in het Nieuwe Testament. Jezus zegt tegen de rechtvaardigen: „Ik was een vreemdeling, en gij hebt mij geherbergd.” Wat? Heb ik Jezus onderdak geboden? vragen mensen dan op de oordeelsdag. Jezus antwoordt: „Voor zoveel gij dit een van deze Mijn minste broeders gedaan hebt, zo hebt gij dat Mij gedaan.”

Tegelijk lees ik in het Oude Testament dat vreemdelingen zich moeten houden aan de Israëlische wetten. Dat ze bijvoorbeeld de Grote Verzoendag dienen mee te vieren. Dus de Bijbel leert niet: Vreemdelingen mogen in het gastland doen wat ze willen.”

Burgemeester Verhulst: „Dat hebben de Bijbelschrijvers duizenden jaren geleden nog niet zo gek bedacht. Je bent welkom, maar je houdt je wel aan de regels.”

Linda Vellinga: „Bij veel inwoners zit de ophef over een eventueel azc in Otterlo, vijf jaar geleden, nog in het achterhoofd. Daar protesteerden mensen toen ook tegen. Dat azc is er uiteindelijk niet gekomen.”

Ds. Schreur: „Wij moeten ervoor oppassen lichtvaardig de overheid van trucs te beschuldigen. Zo van: In Otterlo lukte het ze een paar jaar geleden niet om een azc te krijgen, nu proberen ze het alsnog in Harskamp. Gebed voor de overheid is nodig.” Tegen Verhulst: „In onze gemeente wordt u nagenoeg iedere zondag opgedragen in de voorbede, met naam en toenaam.”

Burgemeester Verhulst, van CDA-huize: „Als ik een kerkdienst bijwoon en er wordt voor mij persoonlijk gebeden, dan ontroert me dat.”

Linda Vellinga: „Een goede en snelle informatievoorziening vanuit de overheid is van het grootste belang.”

Burgemeester Verhulst: „Wij zetten informatie op onze website, maar merken dat 80 procent van de mensen die site niet leest. Verder weet ik op veel vragen rond de Afghanen simpelweg het antwoord nog niet. Vooral omdat de gemeente niet meer informatie krijgt van de landelijke overheid en het COA.”

Ds. Schreur: „De gemeente zou bij supermarkt Plus in Harskamp een groot spandoek moeten ophangen. Daar komt iedereen. Met op dat spandoek een verwijzing naar een YouTube-filmpje. Harskamp, streepje, vluchtelingen. Waarin de gemeenten dan via vijf vragen helderheid verschaft en spookbeelden wegneemt. Niet langer dan vijf minuten. Anders haken mensen af.”

Burgemeester Verhulst, met een kwinkslag: „Moderne dominee.”

Niels Ploeg: „Ter voorbereiding heb ik in Harskamp meerdere jongeren gesproken. Ik hoor vaak hetzelfde verhaal en ik sta daar zelf ook achter. Wij zijn bang dat buitenlanders onze huizen inpikken. Toen jongeren dinsdagavond ”Eigen volk eerst” schreeuwden, bedoelden ze vaak: De eigen bevolking heeft de eerste rechten op een woning. Buitenlanders werken vaak niet, en als er spullen van hen kapot zijn, betaalt de overheid de reparatie.”

Ds. Schreur: „Werk voor vluchtelingen is zeker belangrijk. Ledigheid is des duivels oorkussen. Dat geldt voor Harskampers en ook Afghanen.”

Burgemeester Verhulst: „Ik ben nu twaalf jaar als burgemeester actief en had telkens opvanglocaties binnen de gemeentegrenzen. Natuurlijk vind je onder vluchtelingen ook mensen die stelen.”

Niels Ploeg: „Die heb je onder Nederlanders ook.”

Burgemeester Verhulst: „Maar mijn ervaring is dat de meeste asielzoekers wat van hun leven willen maken. Ik woonde in Utrecht naast een van de grootste azc’s in Nederland, kinderen van vluchtelingen zaten bij mijn kinderen op school. Dat ging altijd prima.”

Linda Vellinga: „Onbekend maakt onbemind.”

Niels Ploeg: „Wij boerenjongens zijn van de oude stempel. Als je iets misdaan hebt, verdien je straf. Maar asielzoekers worden voorgetrokken. Wij moeten veel belasting betalen, zij krijgen alles in de schoot geworpen. Mensen die er met de pet naar gooien, kunnen we beter terugsturen naar eigen land. Maar dat vinden jullie misschien een hard, rechts praatje.”

Burgemeester Verhulst: „Wat Niels zegt, klopt voor een stukje. Toen ik burgemeester van Goes was, heb ik weleens een vrouw gesproken die in een Blijf van mijn Lijf-huis zat na ruzie met haar echtgenoot. Die vrouw gaf ook aan niet te begrijpen dat asielzoekers eerder een huis hadden dan zij. Dus ergens begrijp ik de frustratie van Niels en anderen wel. Toch zeg ik, en dat is geen links praatje: De meeste asielzoekers gaan aan de bak en willen wat van hun toekomst maken.”

Ds. Schreur: „Harskamp is een beetje Urk in het klein. Ik heb twee jaar Engels gedoceerd op Urk. Jongeren werken er hard en gaan in het weekend nogal eens los. Ik hoorde ze vaak iets zeggen als: „Dit is ons dorp en wij willen niet dat anderen over twintig jaar hier de macht hebben.” Maar zo’n zienswijze deel ik niet. Het is bij de gratie van God als je geboren mag worden in een bepaald dorp of in een land als Nederland, waar we zo ontzaglijk veel voorzieningen en kerken hebben.”

Stelling 2. Het is logisch dat er onder bijvoorbeeld christenen angst heerst voor de komst van moslims.

Ds. Schreur: „Het is te begrijpen dat mensen bang zijn voor extremisten die religieuze leuzen schreeuwen en anderen een mes in de rug steken. Of dat ze vrezen dat alle vrouwen in de toekomst een hoofddoekje moeten dragen. Natuurlijk heb ik begrip voor zulke angsten. Maar we moeten niet generaliseren. Je mag niet iedere moslim in verband brengen met terreur of extremisme. Dat is niet eerlijk.”

Niels Ploeg: „Annelies Verlinden, de Belgische minister van Binnenlandse Zaken, waarschuwde een paar dagen geleden dat tussen de Afghaanse evacués gewelddadige personen kunnen zitten. In Frankrijk is al een talibanaanhanger gepakt. Wij in Harskamp hebben daar zorgen over. Tussen die 800 Afghanen kan een verkeerde hark zitten. Ze zijn niet uitgebreid gescreend, voordat ze naar Nederland vlogen. Waarom vangen ze die Afghanen niet in eigen land op, in bijvoorbeeld een kamp dat wordt bewaakt door buitenlandse militairen? Waarom worden ze niet naar Saoedi-Arabië gevlogen? Dat land heeft geld zat. Nederland is maar een klein land.”

Burgemeester Verhulst: „Ik heb de zorgen over kwaadwillenden onder de evacués ook. Maar screening was vanwege de chaotische situatie op het vliegveld in Kabul natuurlijk niet mogelijk. Hier worden de evacués wel gescreend. Als blijkt dat iemand hier niet hoort, moet die persoon geen verblijfsvergunning krijgen.”

Stelling 3. De onlusten in Harskamp tonen aan dat de kloof tussen het platteland en de overheid dan wel de Randstad groter wordt.

Ds. Schreur: „Daar zit wat in. De onvrede over allerlei coronaregels is een vruchtbare voedingsbodem voor verzet tegen de overheid.”

Niels Ploeg: „Ik ben het 100 procent eens met die stelling. Den Haag luistert niet naar ons. Als je hier in Harskamp op straat vraagt: Wat vindt u van mevrouw Kaag van D66?, zegt 90 procent: Weg ermee. Ik ergerde me aan reacties op Facebook van Amsterdammers. Ze hebben het maar over de Biblebelt en dat we vluchtelingen onderdak moeten bieden. Maar beseffen die Amsterdammers wel dat de bevolking van Harskamp met een kwart wordt uitgebreid? Voor Amsterdam zou dat betekenen dat er in een keer 200.000 inwoners bijkomen.”

Burgemeester Verhulst: „In 2016 schreef ik voor de bestuurdersvereniging van het CDA een artikel onder de kop ”De strijd tussen stad en platteland”. In politiek Den Haag komen landbouw en visserij er nogal eens bekaaid vanaf.

Een paar weken geleden zat ik op een terrasje in Urk. Het uitzicht? Windmolens. Toen ik verder reed, Friesland in: ook veel windmolens. Het sentiment daar op het platteland is toch vaak: Amsterdam bedenkt allerlei duurzame ideeën, maar die molens worden voor onze neus neergezet.”