In de torenkamer, rechtsonder het grote orgel van Hinsz, zitten Jan Quintus Zwart, manager Bovenkerk Kampen, en John Engelsman, voorzitter van de Stichting Bovenkerk Kampen. Beiden houden van de kathedraal van Kampen. En beiden zijn bezorgd.

In 2017 is de toren van de Bovenkerk voor anderhalf miljoen euro gestabiliseerd en opnieuw gefundeerd. Bij dat karwei kwamen op de torenwand achter het orgel scheuren in het stucwerk aan het licht. Afgelopen voorjaar bleek tijdens een inspectie van monumentenzorg dat de problemen groter zijn dan gedacht. Ook in de beide zijbeuken van de kerk werden scheuren in de gewelven vastgesteld.

Hoe groot de financiële schade is, moet nog blijken, zegt Zwart. „Maar je kunt met het blote oog op verschillende plekken zien dat het niet zomaar om wat los pleisterwerk gaat. Deze schade is fors.”

Engelsman: „Deze kostenpost was niet begroot en was dus niet opgenomen in het meerjarenplan voor de Bovenkerk. Deze restauratie kan echter geen jaren vooruit geschoven worden.”

Eigenaar van de Bovenkerk is nog steeds de protestantse gemeente Kampen. Sinds 2017 worden er in de Bovenkerk echter geen kerkdiensten meer gehouden. En met een krimpend ledenbestand kan de protestantse gemeente de lasten van deze restauratie niet dragen. Financiering moet komen uit subsidies en fondswerving. Er lopen al gesprekken met de burgerlijke gemeente, de provincie en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

De Stichting Bovenkerk Kampen, die als doel heeft het voortbestaan van de Bovenkerk veilig te stellen, ziet in de huidige problematiek ook nieuwe kansen. Engelsman: „Wij willen dit beeldbepalende gebouw onder de aandacht brengen. De huidige problemen zorgen ook voor nieuwe reuring. De vraag is nu of we met elkaar dit gebouw voor de toekomst kunnen bewaren.”

De onrust in 2017 rond het kerkelijke besluit om de Bovenkerk af te stoten was groot, zowel binnen als buiten de stad Kampen. Engelsman: „Misschien is het nu de kerk zelf die het signaal afgeeft dat het op deze manier niet goed gaat. De Bovenkerk roept om aandacht.”

Zandzakkenexpositie

De protestantse gemeente zoekt al sinds 2017 naar wegen om de kerk van de hand te doen. De Stichting Bovenkerk Kampen ziet uit naar een kerkwaardige herbestemming. Engelsman: „Dit is een kerk en dat moet het blijven. Voor Kampen is dit icoon een historische vanzelfsprekendheid. Maar deze vanzelfsprekendheid kost iedere dag veel geld. We hopen dat ook mensen buiten de kerkgemeenschap van Kampen hier de schouders onder willen zetten. Deze kerk is van ons allemaal.”

Zwart: „Dit is de kathedraal van Kampen, de kerk van het volk. Die moet toegankelijk blijven voor iedereen, maar wel binnen de kaders die de kerk zelf aanreikt. Alles wat hier gebeurt moet kerkwaardig zijn. Daar mag je geen inbreuk op plegen. Je kunt hier prima tentoonstellingen beleggen, maar geen zandzakkenexpositie zoals in de Oude Kerk in Amsterdam. Er was ook al iemand die het wel een idee vond om de Kamper kogge maar in de Bovenkerk te stallen. Dat gaan we dus niet doen.”

Engelsman: „Wat kun je wel en wat niet met zo’n kerkruimte doen? Je kunt hier bijvoorbeeld congressen, stiltevieringen en commerciële bijeenkomsten houden. Je staat er soms versteld van als je ziet wat zo’n kerkruimte doet met mensen, ook met mensen die niets met het christelijke geloof hebben. Niemand heeft er iets aan als dit gebouw op slot gaat.”

In oktober moet duidelijk zijn hoe de Bovenkerk er bij staat en wat de mogelijke oplossingen voor de geconstateerde problemen zijn.