Vorige week woensdag heeft Frans Timmermans zijn plannen voor een CO2-vrij Europa ontvouwd. In 2050 mag er netto geen CO2 meer in de atmosfeer worden gepompt en in 2030 moeten we met een reductie van 55 procent ten opzichte van 1990 meer dan halverwege zijn. Dit zijn ambitieuze doelen, vooral als die worden afgezet tegen de Nederlandse praktijk. Daar moet de rechter eraan te pas komen om de overheid zich aan de door haarzelf gestelde doelen te houden. Hoe dan ook, ambitieuze doelen vragen om ambitieuze plannen. En ambitieus zijn de door Frans Timmermans gepresenteerde plannen zeker. Voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen noemde ze al „een van de meest ambitieuze hervormingen van het EU-beleid ooit.” Daar heeft ze gelijk in. Om maar een paar maatregelen te noemen: na 2035 mogen er geen auto’s met verbrandingsmotoren meer worden verkocht, het wegtransport en de bebouwde omgeving moeten gaan betalen voor hun uitstoot van broeikasgassen en er komt een heffing op kerosine, wat vliegen waarschijnlijk duurder maakt. De aangekondigde maatregelen zijn nodig, want (om Timmermans te citeren): „Als we de klimaatcrisis niet te lijf gaan, voeren onze kinderen en kleinkinderen straks oorlog over water en eten.”

Geïmporteerd

De voorgestelde plannen hebben vrijwel allemaal een hoog technologisch/technocratisch gehalte: meer elektrische auto’s, meer laadpalen, het effectiever maken van het emissiehandelssysteem (ETS), een koolstofheffing voor vervuilende producten aan de buitengrenzen et cetera. Vervolgens moet er gezorgd worden voor draagvlak voor de plannen, maar ook dat de kosten fair worden verdeeld over de bevolking.

Maar ondanks alle ambitieuze plannen schuurt het en voelen al die plannen, hoe goedbedoeld en hoe ambitieus ook, ongemakkelijk, omdat het werkelijke probleem –economische groei en de oorzaken daarvan– niet wordt aangepakt. Immers, meer economische groei leidt tot een groter grondstoffengebruik en meer CO2-uitstoot in Europa en daarbuiten, want een groot deel van onze grondstoffen wordt geïmporteerd, waardoor een fors deel van de CO2-rekening van onze consumptie wordt betaald door het buitenland. Omdat economische groei een exponentieel karakter heeft, zijn er steeds meer grondstoffen en energie nodig om in de toekomstige vraag naar goederen en diensten te voorzien. Zoals het er nu uitziet, kan het aanbod van hernieuwbare energie de groeiende vraag naar energie niet bijbenen, waardoor de vraag naar fossiele brandstoffen juist stijgt en de CO2-emissies juist toenemen. Hetzelfde geldt voor het grondstoffengebruik; hoe groter het grondstoffengebruik, des te hoger de CO2-uitstoot. Om de CO2-uitstoot te verminderen moet daarom het grondstoffengebruik en dus de economische groei juist omlaag.

Geen historisch bewijs

De door Timmermans gepresenteerde plannen spelen zich af tegen de achtergrond van de Europese Green Deal, die de EU wil transformeren in een moderne en grondstoffenefficiënte economie, waarbij het grondstoffengebruik ontkoppeld wordt van economische groei. We kunnen dus groeien en tegelijk het grondstoffengebruik en de CO2-uitstoot verminderen. Onderzoek laat zien dat dit een mythe is, gebaseerd op wishful thinking. Er is geen historisch bewijs dat duurzame economische groei mogelijk is. Ervan uitgaan dat groene groei in de toekomst wel kan, betekent niets minder dan dat we de risico’s van het kunnen blijven groeien op het bord leggen van onze kinderen en kleinkinderen. En dat is wat Timmermans juist wil voorkomen. Hier moet dus een keuze gemaakt worden: economische groei óf het verlagen van grondstoffengebruik en CO2-emissies.

De auteur is lector Biobased Business Valorization (Circulaire Economie) aan de Hanzehogeschool Groningen.