Tussen de vijftiende en negentiende eeuw vervoeren Europese slavenhandelaren zo’n 12.000.000 slaven over de Atlantische Oceaan. Nederlanders deporteren pakweg 600.000 slaven, van wie zo’n 200.000 naar Suriname.

Onder erbarmelijke omstandigheden. „Slaven werden onderin boten als kippen op elkaar gedrukt. Ze zaten tijdens de tocht zes weken lang vastgeketend aan elkaar”, schetst Nathalie Debora Linger-Sumter (40) de weerzinwekkende taferelen aan boord. „Vrouwen brachten de zeereis door in hun eigen uitwerpselen.”

„Twee zussen zaten bijvoorbeeld naast elkaar. De ene overleed. De matrozen lieten haar dagenlang liggen omdat ze te druk waren met andere zaken. Na enige tijd werden alle dode lichamen overboord gegooid.

Bij aankomst werden mensen schoongespoeld, gebrandmerkt en met een halsband verkocht op de markt. Als een meester zin had in een slaaf werd deze direct seksueel misbruikt. Jaar in, jaar uit. Kreeg een vrouw een kind, dan werd het kind van haar afgenomen.”

De gruwelijkheden houden de Zaandamse dame bezig. Niet dagelijks, maar toch regelmatig. „Het is zware stof.” Linger, getrouwd, moeder van twee zoons (vijf en twee jaar), is van Surinaams-Creoolse afkomst. Geboren in Rotterdam, opgegroeid in Amsterdam, woonachtig in Zaandam. Haar ouders zijn bijna vijftig jaar geleden vanuit Suriname naar Nederland geëmigreerd.

Lingers voorouders zijn uit Afrika naar Suriname verscheept en verhandeld. „Dat heeft zich niet in een ver verleden afgespeeld, maar kort geleden”, zegt ze. „Ga je vier opa’s terug in de geschiedenis, dan werden mensen uit die tijd nog in slavernij geboren.”

Ontwrichting

De slavernij heeft levens ontwricht, vertelt Linger, beleidsmedewerker Zorg en Welzijn bij de gemeente Amsterdam. „Het persoonlijk verleden van veel Surinamers is door de slavernij doorgesneden. Zij moeten voor hun persoonlijke historische achtergrond vaak putten uit de algemene verhalen over Suriname.

De bloedlijn van mensen uit Suriname houdt zomaar ergens op. Ik ken mijn voorouders bijvoorbeeld niet, omdat zij nergens geregistreerd staan. Of slaven trouwden, was niet van belang. Zij waren het niet waard. Zij mochten geen mens zijn.”

Het ontbreken van de puzzelstukjes schrijnt. „Mijn achteruitkijkspiegel gaat niet zo ver. De geschiedenis tot mijn overgrootoma ken ik. Ik durf echter niet te vragen naar de periode daarvoor”, legt Linger uit. „Ik zou het wel willen weten, het is een deel van mijn identiteit, maar het kost me moeite het te onderzoeken. Het is ongemakkelijk.”

Paulus

Vanuit christelijke kring hoort Linger vaak kritische geluiden over de vraag waarom het slavernijverleden haar bezighoudt. „Paulus zegt toch: „Laat los wat achter je ligt en strek je uit naar wat voor je ligt”, stellen ze dan.”

Achteruit is voor mij net zo belangrijk als vooruit, reageert de Surinaamse. „Wij staan op de schouders van onze voorouders. Zij zijn in leven gebleven, terwijl zij massaal voor zelfmoord hadden kunnen kiezen. Maar dáárom leven wij. Ik kan me voorstellen dat mensen die niet geloven depressief worden van dit verleden.” Zonder haar christelijke geloofsovertuiging zou ze wellicht ook neerslachtig worden, zegt Linger, lid van evangeliegemeente De Rots in Amsterdam.

Verweggistan

Slavernij is voor Nederland geen ver-van-mijn-bedshow, stelt ze. „De slavenhandel vond plaats op het moment dat Suriname onderdeel was van het Koninkrijk der Nederlanden. Slavernij is daarom geen Surinaamse, maar een gedeelde Nederlandse geschiedenis.”

Gouverneurs in Suriname, volop actief in de slavenhandel, waren Hollands. Met de afschaffing van de slavernij in 1863 kregen zij nog tien jaar respijt om te wennen aan de nieuwe situatie op de katoenplantages.

Burgemeester Femke Halsema van Amsterdam heeft donderdag namens het gemeentebestuur excuus aangeboden voor de rol van de stad in de slavernij. De verontschuldigingen maken het nodige los onder zwarte gemeenteleden, zegt Linger, actief in het nazorgteam van de Bijbelgetrouwe evangelische gemeente.

„Een geweldige erkenning”, noemt de Surinaamse de excuses. „Nu leek het altijd alsof het niet is gebeurd. Veel Nederlanders weten niet dat de slavernij heeft plaatsgevonden, horen dat niet op school en hebben er dus geen affiniteit mee. Of ze denken dat het in Verweggistan is geweest, terwijl het in het Koninkrijk der Nederlanden is gebeurd.” Linger hoopt op excuses van het kabinet. „Amsterdam is maar een klein stadje.”

Nooit meer

Excuses zijn belangrijk, onderwijs is zo mogelijk nóg belangrijker, stelt Linger. „In Suriname kreeg ik op school les in geschiedenis over de slavernij. Dat moeten we ook in Nederland doen. Op de Waddeneilanden, achterin een dorp in Friesland. Overal. Opdat we niet vergeten. Net als 4 en 5 mei, net als 11 september. Daarvan zeggen we ook met z’n allen: Never again. Zo moeten we ook over de slavernij massaal zeggen: Nooit weer!”

Nederland leeft in een ongekende sorrycultuur. Politici, historici en beleidsmakers willen voor van alles en nog wat excuses maken. „Vijftig jaar geleden gebruikten ouders een harde hand bij de opvoeding van kinderen, soms ook gebaseerd op Bijbelse gegevens om de roe niet te sparen.” Voor zoiets excuus aanbieden? „Ach, hou op”, stelt Linger.

Excuses voor de slavernij is volgens haar echter van heel andere orde. „Het leed is niet een verschijnsel in de tijdgeest van toen. Slavernij is fundamenteel iets anders. Het is misdadig. Mensen werden tot dier gemaakt. Iemand was geen mens als hij zwart was. Overheden besloten dat zij geen mens waren.”

Wraak

Erkenning van het onmenselijke leed door de slavernij is van groot belang. Vergeving is niet minder van betekenis, stelt de Surinaamse. Ondanks alle gruwelijkheden die haar voorouders zijn overkomen, is vergeving voor haar geen opgave.

Iemand kan vergeven ná excuses, legt Linger uit. Maar ook uit zichzelf vergeven, zonder dat excuses zijn gemaakt. „Door de persoonlijke vergeving die ik heb ontvangen, door het werk van Christus, kan ik anderen vergeven. Alleen door de liefde van Christus die in mij woont; anders zou ik mijn toekomst vergiftigen.”

Veel zwarte mensen hebben al vergeven, stelt Linger. „De bron daarvan komt van God. Niet omdat wij dichtbij God zijn. Nee, wij lopen steeds bij Hem weg. De duivel zet ons alleen maar aan tot wraak, tot geweld. Maar Gód is dichtbij. Hij geeft ons bijzondere kracht waardoor wij kunnen vergeven. Wij willen geen wraak, geen geweld. Protest is daarom altijd vreedzaam.”

Vergeving is echter iets anders dan vergeten, benadrukt de Surinaamse. „Vergeving ligt achter mij, erkenning nog niet.”