„In de herfst kan iedereen weer naar de kerk”

Prof. Frits Rosendaal, epidemioloog Leids Universitair Medisch Centrum:

„Ergens in september of oktober kunnen we de basisregels zoals de 1,5 meter wel loslaten, verwacht ik. Het lijkt me onwaarschijnlijk dat we dan nog met mondkapjes moeten rondlopen.

Tegen die tijd, als volwassenen twee keer aan de beurt zijn geweest voor een prik, zal ook iedereen weer naar de kerk kunnen.

Of we in het najaar door het koude weer een piek krijgen? Mensen zitten dan veel bij elkaar. Maar dat is niet zo’n probleem als het merendeel is ingeënt. Misschien krijgen we dan een klein piekje.

De situatie zou ook iets minder optimistisch kunnen zijn. Ik ben bang voor uitbraken in gebieden met een lage vaccinatiegraad, zoals de Biblebelt maar vooral achterstandswijken. Als de Haagse Schilderswijk zich niet laat vaccineren –een wijk met ruim 30.000 inwoners– kun je daar grote uitbraken krijgen. Dat is vooral op individueel niveau vervelend, maar zal landelijk niet voor een grote golf zorgen.

Ook kunnen nieuwe virusvarianten roet in het eten gooien. De deltavariant, voorheen de Indiase variant geheten, is mogelijk besmettelijker en neemt in Engeland toe. Tot nu toe lijken de vaccins goed tegen de verschillende varianten te werken. Maar zolang er wereldwijd grote besmettingshaarden zijn, is dat wel een punt van zorg.

Als het kabinet de basisregels opheft, is het goed denkbaar dat we voorzichtig blijven doen. Mogelijk blijven mensen met een flinke verkoudheid dan thuis, bang om in de kerk of op het werk erop aangekeken te worden. Dankzij corona is er bewustzijn voor hygiëne gecreëerd.

Elkaar een hand geven komt gewoon weer terug. Dat hebben we zó veel jaren gedaan, dat zit erin gebakken. Hopelijk is het zoenen op verjaardagen wel passé, maar dat zeg ik vooral privé.

Af en toe krijgen we een uitbraak in een moskee. Onder moslims is de vaccinatie­bereidheid namelijk laag.

Mogelijk moeten we elke herfst tegen corona vaccineren. Niet voor iedereen zal dat nodig zijn, vermoedelijk wel voor de 50-plussers en degenen met een medisch risico zoals COPD en het syndroom van Down.

Het vaccinatiepaspoort is iets tijdelijks. Mogelijk blijven er wel reisrestricties per land, net zoals nu bij sommige landen waar de gele koorts of malaria heerst. Ik kan me niet voorstellen dat we voor een reis naar Spanje volgend jaar nog een vaccinatie­paspoort moeten laten zien. Forum voor Democratie denkt wel dat de maatschappij zo blijft, maar dat is misschien vooral om stemmen te winnen.”

„Virus zal niet meer tot probleem in ziekenhuizen leiden”

Prof. Marc Bonten, infectieziekte­deskundige aan het UMC Utrecht:

„De marathon is gelopen. Het aantal besmettingen zakt keihard, dankzij het seizoen en dankzij vaccinatie. Het vaccineren gaat heel vlot, en de vaccins werken uitstekend. Wat ook helpt, is dat veel jongeren een infectie hebben doorgemaakt en op natuurlijke wijze immuun zijn geworden.

Covid-19 wordt straks een ziekte waar nog steeds mensen ziek van worden en aan overlijden, maar niet meer iets waarvoor het land op slot gaat. Wel kunnen er lokaal uitbraken ontstaan.

In de herfst verwacht ik weer een toename van het aantal besmettingen. Maar niet meer in die mate dat er grote problemen in ziekenhuizen ontstaan.

Het is goed mogelijk dat veel algemene maatregelen nog een tijdje van kracht zullen blijven. Wanneer we de anderhalvemeter­regel precies mogen loslaten, durf ik niet te zeggen. Ik noem nadrukkelijk geen datums, omdat alles nog onzeker is. Bovendien is versoepelen een politiek besluit.

De vaccinatiebereidheid is heel hoog. In de leeftijdsgroepen die toegang tot het vaccin hebben gehad, laat 90 procent zich prikken. Ook in de lagere leeftijdscategorieën is de bereidheid hoog. Ik ben benieuwd of dat een invloed heeft op de bereidheid om dit najaar de griepprik te halen. Eerder was die onder zorgmedewerkers slechts zo’n 30 procent.

In stappen gaan we terug naar het oude normaal. Dat gaat heel snel. Maar er kan een kink in de kabel komen als bijvoorbeeld de deltavariant uit India sterk toeneemt.

De nieuwe varianten verspreiden zich vaak beter, maar maken niet ernstiger ziek. Ook de vaccins werken daar goed tegen. Dat maakt mij optimistisch. Het coronavirus muteert volop, maar niet zozeer dat het zich aan de vaccins onttrekt. Dan zouden we een nieuwe pandemie krijgen.

Vaccins kunnen vrij snel worden aangepast aan een nieuwe variant. Dat geldt voor de mRNA-vaccins zoals die van Pfizer en Moderna, maar ook voor vectorvaccins zoals die van AstraZeneca en Janssen. Farmaceuten hoeven dan niet opnieuw onderzoek bij duizenden mensen te doen; het aanpassen van het vaccin volstaat.

Naarmate er meer mensen zijn gevaccineerd en de virusverspreiding afneemt, zal er minder getest hoeven worden. XL-teststraten zijn dan niet meer nodig. In de Jaarbeurs kunnen dan weer andere activiteiten plaatsvinden. Nu moeten de GGD’en met een plan komen hoe ze de testcapaciteit snel kunnen opschalen.

Een vaccinatiepaspoort voor reizigers zal nog wel even blijven. Ik verwacht namelijk niet dat de vaccinatiegraad overal even hoog is. In een land als Servië is maar zo’n 40 procent ingeënt. Inwoners daar vertrouwen de overheid en de vaccins niet. Nederland scoort Europees gezien hoog. De situatie hier zal dan ook relatief goed blijven.”

„Basisregels beter tot volgend voorjaar vasthouden”

Prof. Ger Rijkers, immunoloog aan University College Roosevelt in Middelburg:

„Mijn advies zou zijn de basisregels tot volgend voorjaar vast te houden. Dus voldoende afstand houden, geen handen geven, goed de handen wassen, en bij klachten thuisblijven en je laten testen.

Ook de mondkapjesplicht in binnenruimtes en het openbaar vervoer zou ik voorlopig aanhouden. Het lijkt me moeilijk om in september deze regel los te laten en die in oktober, als het aantal besmettingen mogelijk toeneemt, weer in te voeren. Het draagvlak daarvoor zal laag zijn.

Eerder alles loslaten vind ik riskant. In de vorige zomer vonden er weinig besmettingen plaats, terwijl de meeste maatregelen waren opgeheven. Toen we in september een kleine stijging zagen, dachten we: dat zal wel meevallen. Niet dus. Dat kan dit jaar weer gebeuren.

Ik zou niet alleen op grond van een hoge landelijke vaccinatiegraad besluiten om de basisregels los te laten. Pas in de herfst kunnen we goed beoordelen wat het effect van vaccinatie is. Misschien blijkt dan dat het aantal besmettingen reuze meevalt; op dat moment kan de regering alsnog besluiten de regels op te heffen.

Vanaf september kan vermoedelijk weer iedereen naar de kerk. Ook kunnen kerkgangers dan op normaal volume zingen. Belangrijk is wel dat de vaccinatiegraad onder hen voldoende is. Ook zou ik het dragen van een mondkapje bij binnenkomst aanraden. Om gedrang bij de deur te voorkomen, is het slim een inlooptijd van bijvoorbeeld een halfuur aan te houden. Dan komt iedereen hopelijk verspreid binnen. Zorg in die tijd voor muziek, of bied mensen een kop koffie aan voor in de kerkbank.

Het coronavirus blijft. Vermoedelijk wordt het een seizoensvirus, net als andere coronavirussen. In de zomer houden die zich koest, tot ze bij het aanbreken van de winter wakker worden. We verwachten en hopen dat het huidige agressieve coronavirus snel van een wolf naar een hond gaat en de meeste ziektelast zal verdwijnen.

Vaccinatie is belangrijk, maar voorkomt niet alle leed. Er blijven groepen onder de bevolking voor wie een vaccin geen of onvoldoende bescherming biedt. Denk aan mensen die een orgaantransplantatie hebben ondergaan of bij wie het immuunsysteem niet goed werkt. Daarom streven we naar groepsimmuniteit, waarbij het virus nauwelijks rondwaart en weinig kwetsbaren bereikt.

De vaccinatiegraad in gemeenten in de Biblebelt is gemiddeld nog best goed. Maar ongevaccineerden gaan vaak naar dezelfde school of zitten op dezelfde vereniging. Dat is een soort afzonderlijke samenleving binnen een grote samenleving, waarbinnen een uitbraak kan plaatsvinden. Dat zien we ook bij andere infectieziekten, zoals de mazelen. Elke acht tot twaalf jaar vindt er wel weer een uitbraak plaats in een plaats met een lage vaccinatiegraad, zoals Tholen of Staphorst. De meeste oudere predikanten in de Biblebelt zullen dat patroon wel herkennen.

Het testen op corona zal de komende jaren blijven, maar op veel kleinere schaal. In de periode vóór de pandemie lieten we ons ook niet bij elke snotneus, een beetje benauwdheid of lichte koorts testen. Maar bij serieuze klachten kan het wel verstandig zijn om je te laten testen. Niet zozeer voor de omgeving misschien, als wel dat je de oorzaak weet en er wat aan kunt doen.”