Hoe zullen de kerken na de coronatijd omgaan met onlinekerkdiensten? Nu het aantal coronabesmettingen snel afneemt en de versoepelingen doorzetten, werd dat voor Van den Berg, eigenaar van communicatieadviesbureau ISI Media, een actuele vraag en reden voor een onderzoek vorige week. Dat was kleinschalig (er deden 317 mensen aan mee) en het is daardoor niet representatief. Algemene uitspraken kunnen dan ook niet gedaan worden. Wel levert de respons volgens Van den Berg een goede indicatie op.

Techniek

Van de deelnemers aan het onderzoek –vooral predikanten, ouderlingen en mensen die de techniek verzorgen– gaf bijna 92 procent aan hybride kerkdiensten te willen blijven aanbieden als de coronacrisis voorbij is. Dus kerkdiensten zowel in de kerk als online. De overige 8 procent gaf te kennen dan alleen nog kerkdiensten in de kerk te willen verzorgen.

Bij een onderzoek dat Van den Berg vorig jaar april hield, bestond er onder de iets meer dan vijfhonderd respondenten nog veel twijfel over hybride kerkdiensten. Die twijfel lijkt nu weg.

De meeste deelnemers aan het onderzoek toonden zich tevreden over de manier waarop onlinekerkdiensten gestalte krijgen. Als men al problemen ervaart, dan hebben die te maken met de techniek of de interactie. Zo is de kwaliteit van beeld en geluid nog wel eens een bron van zorg. Vooral bij geluid luistert het nauw. Ook gebrek aan goede apparatuur of wifi in de kerk werd genoemd. En providers als Kerkonline werken niet altijd perfect, luidde een van de klachten.

Soms bleek het moeilijk om aan gemotiveerde technische vrijwilligers te komen en vervolgens de continuïteit te waarborgen. Af en toe had een respondent het ‘geluk’ dat er professionals in de kerk waren. Of: „De jongelui hebben alles perfect geregeld.” Een enkele kerkelijke gemeenschap staakte de pogingen om online uit te zenden wegens onervarenheid of gebrek aan de juiste apparatuur.

Concurrentie

De betrokkenheid en het aangehaakt blijven, bijvoorbeeld van gezinnen, is een punt van zorg dat door velen wordt herkend. Mensen zijn bang dat een kleine, maar belangrijke groep die geen internet heeft niet wordt bereikt. Vaak gaat het dan om kerkleden op leeftijd.

Een enkele onderzoeksdeelnemer is beducht voor concurrentie: kijkers kunnen naar een andere kerkdienst zappen als er ook maar iets fout gaat in de techniek, bij de voorganger of in de liturgie. Dat maakt een onlinedienst kwetsbaar.

Vrijwel iedere deelnemer noemt de communicatie tussen voorganger, organisten, zangers, kerkenraadsleden en natuurlijk de kijkers lastig.

Training

Een deel van de respondenten wil graag van gedachten willen wisselen met andere kerken. Om die reden start Van den Berg via zijn bedrijf ISI Media de Facebookgroep ”Durf te vragen Hybride Kerkdiensten” en geeft hij trainingen.

Hoe kijkt u tegen hybride kerkdiensten na de coronatijd aan?

„Hybride kerkdiensten worden absoluut blijvertjes, zowel lineair (gelijktijdig online én fysiek in de kerk) als non-lineair (niet gelijktijdig). De spannendste vraag voor mij is: Hoe beïnvloedt de camera de orde van dienst? Blijft het bij een registratie –dat is relatief eenvoudig en stuit theologisch niet op grenzen– of verandert de liturgie? Sommige mensen geven bijvoorbeeld aan dat een preek veel korter moet en rituelen anders worden beleefd in een onlinedienst.”

De respondenten gaven hiervoor veel tips. Welke springen er voor u uit?

„Dat zijn zonder meer organisatorische tips. Vrijwilligers lopen soms tegen de bestuurslaag op. Draagvlak krijgen in de kerkenraad door met een goed onderbouwd verhaal te komen dat niet al te technisch is, vind ik een heel goede tip. Een mooie tip vind ik ook om gemeenteleden kort te interviewen over hoe ze Pasen beleven en dat vervolgens te laten zien. Dat verhoogt zo enorm de betrokkenheid.”